Ocena odżywienia organizmu stanowi bardzo ważny element badania wykonywanego zarówno przez lekarza, jak i dietetyka. Stan odżywienia organizmu zależy od trybu życia, spożywanych pokarmów, chorób przewlekłych. Ocenia się go według ogólnego badania pacjenta, wyników badań biochemicznych i pomiarów antropometrycznych. Te ostatnie polegają na ocenie proporcji ciała, obwodów, zawartości tkanki tłuszczowej i wielu innych wskaźników. Między innymi zalicza się tu wskaźnik WHR.

Wskaźnik WHR – co to jest?

Wskaźnik WHR (z ang. Waist to Hip Ratio) określa sposób rozmieszczenia tkanki tłuszczowej. Skrót ten oznacza stosunek obwodu talii do obwodu bioder. Według niego można powiedzieć, czy dana osoba ma otyłość brzuszną czy pośladkowo-udową.

Niektóre rodzaje sylwetek mają również inne nazwy:

• otyłość brzuszna to inaczej otyłość androidalna, centralna, typu jabłko;

• otyłość pośladkowo-udowa – otyłość gynoidalna, typu gruszka.

Otyłość brzuszna polega na tym, że tkanka tłuszczowa nagromadzona jest przede wszystkim w okolicy jamy brzusznej. Natomiast w drugim przypadku tkanka tłuszczowa skupia się w okolicy pośladkowo-udowej. Wskaźnik WHR oblicza się poprzez podzielenie wartości obwodu talii przez obwód bioder. Otrzymany wynik jest właśnie współczynnikiem WHR.

Normy wskaźnika WHR

Dla kobiet optymalna wartość WHR to 0,8, natomiast dla mężczyzn – 1. Aby obliczyć wskaźnik WHR, konieczne jest wykonanie właściwych pomiarów odpowiednich obwodów. Dlatego też u kobiet:

• obwód talii mierzy się w połowie odległości między łukiem żebrowym (dolnym brzegiem) a górnym brzegiem kości biodrowej;

• obwód bioder mierzy się w najszerszym miejscu na wysokości bioder.

U mężczyzn:

• obwód brzucha mierzy się na wysokości pępka;

• obwód talii mierzy się na wysokości górnego kolca kości biodrowej.

Wzór przedstawia się następująco:

WHR = obwód talii [cm] / obwód bioder [cm]

Wynik WHR:

• WHR > 0,8 (u kobiet) lub > 1 (u mężczyzn) – otyłość brzuszna;

• WHR < 0,8 (u kobiet) lub < 1 (u mężczyzn) – otyłość pośladkowo-udowa.

Nieprawidłowy wskaźnik WHR – jakie ma znaczenie?

Okazuje się, że typ otyłości predysponuje w pewnym określonym stopniu do konkretnych schorzeń. Nieprawidłowy wskaźnik WHR predestynuje do: cukrzycy, chorób nowotworowych, nadciśnienia, dyslipidemii i innych zaburzeń sercowo-naczyniowych. Największe ryzyko tych chorób związane jest przede wszystkim z otyłością brzuszną.

Wskaźnik WHR w praktyce klinicznej

Tak naprawdę mało kto poza dietetykami mierzy dane obwody. W praktyce klinicznej częściej określa się wskaźnik BMI, czyli body mass index, sam obwód talii, jak również pomiar fałdu skórnego. Stąd też np. określa się, że obwód talii u kobiety przekraczający 88, a u mężczyzny 102 to otyłość brzuszna. Nie jest to oczywiście dokładna ocena, ponieważ dana osoba może mieć nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, a pośladki i uda są jeszcze bardziej okazałe. Najczęściej wykorzystuje się BMI, określający stosunek masy ciała do wzrostu, i klasyfikuje się pacjenta jako osobę z nadwagą, niedowagą, otyłością typu I, II lub III.

Co to jest BMI i jak je obliczyć? Dowiesz się tego z filmu:

BMI a WHR

Każdy z podanych wskaźników prezentuje co innego. By mieć jak najlepszy obraz pacjenta, lekarz oblicza zarówno WHR, jak i bardziej skomplikowany BMI, który polega na podzieleniu masy ciała (wyrażonej w kilogramach) przez wzrost w metrach do kwadratu. Wynik interpretuje się następująco:

• niedowaga: < 18,4 BMI;

• waga prawidłowa: 18,5–24,9 BMI;

• nadwaga: 25–29,9 BMI;

• otyłość I stopnia: 30–34,9 BMI;

• otyłość II stopnia: 35–39,9 BMI;

• otyłość III stopnia: > 40 BMI.

BMI absolutnie nie sprawdza się w diagnostyce kobiet ciężarnych czy np. osób z bardzo rozbudowaną masą mięśniową. W przypadku dzieci istnieje konieczność nanoszenia wyniku BMI na siatki centylowe.