Co to są wrzody? To ubytki w śluzówce żołądka albo dwunastnicy, czasem jednocześnie obu tych odcinków układu pokarmowego. Wrzody mogą mieć powierzchnię od kilku do kilkunastu milimetrów i różną głębokość. Zdarza się, że wrzody uszkadzają na wylot błonę śluzową żołądka, ale często tworzą uszkodzenia powierzchowne i niezbyt głębokie.

Wrzody: objawy choroby wrzodowej

Wrzody objawy dają w postaci dolegliwości ze strony układu pokarmowego i bólu. Symptomy świadczące zazwyczaj o chorobie wrzodowej to:

• nudności i wymioty,
  
• zgaga,
  
• kwaśne lub gorzkie odbijanie się,
  
• niesmak w ustach – kwaśny lub gorzki posmak,
  
• utrata apetytu,
  
• zaparcia i biegunki,
  
• wzdęcia,
  
• czkawka,
  
• zmniejszenie wagi ciała,
  
• uczucie gniecenia, kłucia lub palenia w żołądku,
  
• ból w nadbrzuszu.
  

Ból brzucha w chorobie wrzodowej może pojawiać się okresowo, nawracając. Jeśli ból brzucha występuje kilka godzin po posiłku, podejrzewa się wrzody żołądka. Gdy pojawia się na czczo, wybudza w nocy lub nad ranem – prawdopodobnie jest skutkiem wrzodów dwunastnicy.

Jak wykryć wrzody? Diagnostyka wrzodów żołądka

Objawy choroby wrzodowej powinny skłonić do wizyty u gastrologa. Lekarz specjalista zleci wykonanie gastroskopii. To badanie, dzięki któremu można obejrzeć wnętrze żołądka i sprawdzić, czy są w nim zmiany chorobowe.

Gastroskopia to endoskopia górnego odcinka układu pokarmowego. Podczas badania lekarz wprowadza przez jamę ustną (lub nos) do żołądka endoskop z kamerą i źródłem światła. Gastroskopia trwa od kilku do kilkunastu minut. W tym czasie gastrolog ogląda i ocenia śluzówkę żołądka i dwunastnicy, może też pobrać wycinek do badania histopatologicznego.

U niektórych osób zakażenie Helicobacter pylori daje objawy choroby wrzodowej, mimo że błona śluzowa nie jest uszkodzona.

Rutynowo przed gastroskopią wykonywane jest badanie krwi w kierunku Helicobacter pylori. To podstawowe badanie na wrzody. Po zakończeniu antybiotykoterapii badanie na obecność tej bakterii wykonuje się z kału.

Przyczyny wrzodów: zakażenie bakteriami, leki, nałogi, geny, czynniki ryzyka

Najczęstszą przyczyną wrzodów jest zakażenie bakteryjne Helicobacter pylori. Nosicielem tej bakterii jest od 60 do 90 procent ludzi, ale objawy zakażenia pojawiają się tylko u niektórych osób. U dzieci wrzody żołądka praktycznie nie występują, mogą pojawić się dopiero u nastolatków, ale nadal są to rzadkie przypadki. Bakterie Helicobacter pylori namnażają się z czasem.

Do powstania wrzodów żołądka i dwunastnicy mogą przyczyniać się również zażywane leki. Śluzówkę żołądka podrażniają i mogą uszkadzać leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, z kwasem acetylosalicylowym i niektóre leki na reumatyzm. Największe ryzyko niesie zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Kortykosteroidy w połączeniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi znacznie zwiększają ryzyko wrzodów żołądka, nawet piętnastokrotnie.

Przyczyny wrzodów żołądka to także:

• genetycznie uwarunkowane zwiększenie liczby komórek wytwarzających kwas solny w żołądku oraz ich nadmierna wrażliwość na gastrynę (hormon odpowiedzialny za wytwarzanie kwasu solnego w żołądku) – nadmiar soku żołądkowego podrażnia śluzówkę,
  
• zarzucanie żółci do żołądka – prawidłowo żółć nie powinna dostawać się do żołądka z dwunastnicy,
  
• rzadziej zespół Zollingera-Ellisona (na skutek zwiększonego wydzielania gastryny przez guz dwunastnicy lub trzustki w żołądku produkowane jest zbyt wiele kwasu solnego), oraz zespół Leśniowskiego-Crohna (najczęściej dotyczy jelit, ale procesy zapalne mogą wystąpić na różnych odcinkach przewodu pokarmowego, w tym w żołądku lub dwunastnicy).
  

Powstawaniu wrzodów żołądka sprzyjają również silny i długotrwały stres, a także palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

Jak leczyć wrzody? Dieta, leki na wrzody, rozwiązania chirurgiczne

Leki na wrzody stosuje się przed, a często zamiast leczenia metodami inwazyjnymi. Leczenie wrzodów żołądka polega na wyeliminowaniu z organizmu bakterii Helicobacter pylori oraz zmniejszeniu wydzielania soku żołądkowego, jeśli przyczyną wrzodów jest zarażenie tą bakterią. Stosuje się w tym celu dwa łączone antybiotyki na bakterię i inhibitory pompy protonowej, które hamują wydzielanie kwasu solnego. U osób bez rozpoznanego zakażenia Helicobacter pylori stosuje się wyłącznie leki blokujące wydzielanie soku żołądkowego:

• inhibitory pompy protonowej,
  
• H2-blokery,
  
• M1-blokery
  
• analogi prostaglandyn.
  

Równolegle do leczenia farmakologicznego należy stosować dietę. 

Z menu powinny zostać wykluczone wszystkie produkty pobudzające wytwarzanie kwasu żołądkowego, takie jak:

• potrawy ostre,
  
• kawa i herbata,
  
• cebula, chrzan, czosnek,
  
• dania ciężkostrawne,
  
• tłuste potrawy.
  

Poza tym zakazane są m.in. grzyby, produkty pełnoziarniste, w tym pieczywo, makarony, grube kasze, żółty ser, mięso (poza indykiem i kurczakiem bez skóry), rośliny strączkowe, napoje gazowane i słodycze. 

A co na wrzody można jeść bez obaw? Dieta na wrzody powinna być lekkostrawna, niskokaloryczna i niskotłuszczowa. Ważny jest też sposób przygotowywania posiłków. Wskazane jest gotowanie na parze, w wodzie oraz pieczenie bez dodatku tłuszczu.

Jeśli farmakologiczne leczenie wrzodów nie jest skuteczne, konieczne jest wdrożenie leczenia operacyjnego. Polega ono na chirurgicznym usunięciu fragmentu żołądka lub dwunastnicy z wrzodem albo na przecięciu nerwów błędnych, które pobudzają wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Nerwy błędne zlokalizowane są wzdłuż przełyku.