Wrzody to ubytki pojawiające się w błonie śluzowej żołądka oraz w początkowym odcinku jelita cienkiego, czyli dwunastnicy. Jest to schorzenie bardzo często spowodowane złymi nawykami żywieniowymi, a jego objawy to ból brzucha, który pojawia się zaraz po przebudzeniu, a ustępuje 2–3 godziny po posiłku, zaparcia, zgaga czy niestrawność. Przyczyną wrzodów dwunastnicy i żołądka jest często zakażenie bakterią Helicobacter pylori.

Wrzody dwunastnicy – przyczyny i czynniki ryzyka

Wrzody dwunastnicy i żołądka to jedna z najbardziej popularnych chorób przewodu pokarmowego, na którą dwa razy częściej chorują mężczyźni niż kobiety. Do grupy ryzyka należą także osoby z grupą krwi 0. Choroba objawia się wrzodami, czyli ubytkami, którym towarzyszy zapalny naciek i martwica w błonie śluzowej dwunastnicy i żołądka. Przyczyny ich powstawania nie są do końca jasne, ale najczęściej lekarze wskazują na zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Jest ona zdolna do przetrwania w żołądku, ponieważ jest odporna na działanie kwasu solnego. 

Powoduje zwiększenie wytwarzania gastryny, która z kolei potęguje produkcję kwasu solnego, na skutek czego dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Oprócz zakażenia bakterią Helicobacter pylori do przyczyn powstawania wrzodów zalicza się niewłaściwą dietę, złe nawyki żywieniowe, przewlekłe przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, palenie tytoniu oraz zespół Zollingera-Ellisona.

Objawy wrzodów dwunastnicy

Przy owrzodzeniu dwunastnicy najbardziej charakterystycznym objawem jest ból brzucha, który pojawia się rano, zaraz po przebudzeniu, na czczo i ustępuje zwykle do kilku godzin po spożyciu posiłku. Inne objawy wrzodów dwunastnicy to:

• spadek masy ciała,
• wymioty, nudności,
• nadmierne zmęczenie,
• uczucie pełnego żołądka,
• czkawka, gazy, odbijanie (pojawiające się tuż po spożytym posiłku),
• chwilowe napady głodu (uczucie silnego głodu, ale fałszywe),
• objawy wstrząsu (w przypadku nasilonego krwawienia z wrzodu),
• ból brzucha z utrzymującym się napięciem jego mięśni,
• krew w wymiotach.

Należy zaznaczyć, że u niektórych osób choroba wrzodowa dwunastnicy może przebiegać bezobjawowo.

Owrzodzenie dwunastnicy – jak leczyć?

Rozpoznanie choroby wrzodowej dwunastnicy opiera się na przeprowadzeniu badania endoskopowego (gastroskopii). Badanie to pozwala na dokładne zbadanie światła żołądka i dwunastnicy. Ponadto w czasie gastroskopii pobierane są wycinki błony śluzowej, które są niezbędne do stwierdzenia czy w danym przypadku chorobę wrzodową spowodowało zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Wycinki te poddawane są tzw. testowi ureazowemu, który potwierdza lub wyklucza infekcję bakteryjną.

Zobacz także: Wrzód weneryczny, inaczej wrzód miękki – leczenie i profilaktyka

Jeśli wynik jest pozytywny, w pierwszej kolejności usuwa się zakażenie poprzez zastosowanie terapii antybiotykowej oraz leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego i nadkwasotę (leki z grupy inhibitorów pompy protonowej). Obok farmakologii bardzo ważnym elementem leczenia wrzodów jest zmiana nawyków żywieniowych. Dieta osoby z owrzodzoną dwunastnicą lub żołądkiem powinna być bogata w następujące produkty:

• nabiał (zwłaszcza mleko),
• mięso,
• ryby,
• jajka (zwłaszcza białka),
• ziarna,
• warzywa (w postaci puree),
• bardzo dojrzałe i niekwaśne owoce (świeże, pieczone lub w postaci puree),
• kiełki pszenicy,
• zioła, takie jak: kwiat nagietka, kozieradka pospolita i siemię lniane.

Przy wrzodach dwunastnicy z diety należy wyeliminować także: ostre potrawy, sfermentowane sery, tłuste mięso, świeżo wypiekane pieczywo, warzywa powodujące wzdęcia, kwaśne warzywa czy owoce, kawę, herbatę, wszelkiego rodzaju posiłki typu instant czy fast food. Należy też unikać niektórych leków: kwasu acetylosalicylowego oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które zaostrzają objawy choroby. Warto zrezygnować ze smażenia potraw na rzecz gotowania ich na parze czy pieczenia. Choć czasem choroba wrzodowa przebiega bezobjawowo lub jej symptomy nie są dokuczliwe, to należy pamiętać, że nieleczona może doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji.

Ogromne zagrożenie stanowią: krwotok z układu pokarmowego, perforacja dwunastnicy i przedostanie się treści do jamy brzusznej, a nawet nowotwór złośliwy. Odpowiednia dieta, styl życia i leczenie farmakologiczne mogą pomóc w całkowitym wyleczeniu choroby, dlatego już po zaobserwowaniu pierwszych niepokojących objawów warto skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub gastrologiem. Szybko podjęte leczenie może zminimalizować objawy i zapobiec komplikacjom.