Witamina F to zbiór kwasów tłuszczowych egzogennych, których organizm ludzki nie jest w stanie samodzielnie syntezować, w tym zwłaszcza kwasu alfa-linolenowego i linolowego. Dieta uboga w te kwasy może doprowadzić do zaburzeń chorobowych. Ich niedobór predysponuje do chorób skóry, zwiększenia utraty wody w organizmie, a nawet do chorób układu krążenia.

Witamina F – co to jest?

Mianem witaminy F (z łac. vitaminum F) określa się zespół wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, w którego składzie szczególne miejsce zajmują:

• kwas linolowy (wzór sumaryczny C18H32O2) – zaliczany do grupy kwasów omega-6, skrótowo określany jako LA,
• kwas alfa-linolenowy (wzór sumaryczny C18H30O2) – zaliczany do grupy kwasów omega-3, skrótowo określany jako ALA,
• kwas arachidonowy (wzór sumaryczny C20H32O2) – zaliczany do grupy kwasów omega-6, jego prekursorem jest LA, skrótowo określany jako AA.

Gdzie występuje witamina F?

Tworzące witaminę F kwasy tłuszczowe nie są syntetyzowane w organizmie. Stąd też konieczne jest ich dostarczanie razem z pożywieniem. W związku z tym określa się je mianem kwasów egzogennych. Witamina F występuje przede wszystkim w tłuszczach roślinnych i w mniejszych ilościach w tłuszczach zwierzęcych. Jej źródła to m.in.: olej słonecznikowy, lniany, rzepakowy, krokoszowy, kukurydziany, arachidowy, wiesiołkowy, dyniowy, makowy, migdałowy, konopny. Dodatkowo zespół wielonienasyconych kwasów tłuszczowych znajduje się w oleju z orzechów włoskich, nasionach lnu, pestkach czarnej porzeczki, kiełkach pszenicy. Witaminę F zawierają także niektóre algi, tran, produkty pochodzenia zwierzęcego, owoce awokado, soja. Szacuje się, że ilość dziennej energii pochodzącej ze spożycia kwasu linolowego stanowić powinna 2%, a kwasu alfa-linolenowego 0,7%.

Rola witaminy F w organizmie człowieka

Witamina F pełni w organizmie wiele funkcji. Najczęstszym wskazaniem do jej stosowania są choroby skóry, takie jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, trądzik, łupież, wyprysk alergiczny, odleżyny, odparzenia (w tym niemowlęce pieluszkowe zapalenie skóry). Występuje w składzie błon komórkowych. Jej zażywanie łagodzi towarzyszące cukrzycy objawy i zapobiega powstawaniu powikłań tej choroby. Witamina F pełni rolę prekursora ważnych biologicznie związków, m.in. uczestniczą one w reakcjach zapalnych leukotrienów i prostaglandyn. Odgrywa istotną rolę w utrzymywaniu prawidłowej pracy mózgu. Wspomaga łagodzenie problemów z koncentracją i trudności w nauce. Oddziałuje korzystnie na układ krążenia, kondycję psychiczną, narząd wzroku. Uczestniczy w przemianach cholesterolu, dzięki czemu wpływa na obniżenie jego poziomu w surowicy krwi. Wzmacnia funkcjonowanie układu odpornościowego i rozrodczego. Pomaga w redukcji masy ciała, reguluje pracę układu pokarmowego, zapobiega zaparciom.

Witamina F – zastosowanie w kosmetyce

Witamina F ma szerokie zastosowanie w kosmetyce. W sposób szczególny działa korzystnie na stan skóry. Zapewnia jej regenerację i chroni przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych, jak niska temperatura i wiatr. Sprawia, że skóra staje się prawidłowo nawilżona i odżywiona. Spowalnia proces jej starzenia się. Usprawnia funkcjonowanie gruczołów łojowych. Witamina F może wbudowywać się w lipidy spoiwa międzykomórkowego, uzupełniając ich niedobory. W połączeniu z innymi witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach, jak A, D, E, K, ułatwia ich przyswajanie przez skórę.

Witaminę F stosuje się w preparatach do pielęgnacji włosów, np. w szamponach i odżywkach. Łagodzi efekt wysuszenia i zniszczenia włosów przez zabiegi fryzjerskie, jak farbowanie czy trwała ondulacja. Znajduje się też w składzie lakierów i zmywaczy do paznokci, gdyż skutecznie odżywia i regeneruje płytkę paznokciową.

Witamina D - za co odpowiada? Czy należy ją suplementować cały rok? Zobaczcie na filmie:

Konsekwencje niedoboru witaminy F w organizmie

Niedobór witaminy F sprawia, że skóra traci elastyczność, jędrność, wiotczeje, marszczy się, staje się sucha. Zanika jej naturalna odporność na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych. Wykazuje objawy odwodnienia i wczesnego starzenia się. Niedostateczna ilość witaminy F powoduje występowanie stanów zapalnych skóry, jej zaczerwienienie, nadmierne łuszczenie, łojotok i spowalnia gojenie się mikrourazów. Zdaniem części badaczy niedobór witaminy F predysponuje do rozwoju depresji, chorób układu krążenia, jak miażdżyca i nadciśnienie tętnicze. Dodatkowo zwiększa podatność na infekcje. Determinuje w dużym stopniu pojawienie się plam na płytkach paznokciowych, łamliwość paznokci, wypadanie włosów czy łupież. Sprzyja wzrostowi utraty wody z organizmu, a nawet zaburzeniom rozwoju płodu.

Witamina F – preparaty farmaceutyczne

Preparaty z witaminą F mają często formę maści lub kremów przeznaczonych do miejscowego stosowania na skórę. Opakowanie 30 g maści (1 g zawiera 25 mg witaminy F) kosztuje około 9,50 zł. Za taką samą gramaturę kremu (1 g zawiera 200 mg witaminy F) zapłaci się średnio 7,50 zł. Witamina F znajduje się też w składzie suplementów diety w kapsułkach.

Bibliografia:

1. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Farmakopea Polska X, Warszawa, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014.

2. Richardson A.J., n-3 Fatty acids and mood: the devil is in the detail, „British Journal of Nutrition”, 2008, 99(2), s. 221–223.

3. Achremowicz K., Szary-Sworst K., Wielonienasycone kwasy tłuszczowe czynnikiem poprawy stanu zdrowia człowieka, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość”, 2005, 3(44), s. 23–35.

4. Gawęcki J., Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, Warszawa, PWN, 2012.