Wirus czy bakteria? – to pytanie zasadnicze procesu diagnostycznego infekcji dróg oddechowych. W celu określenia podłoża infekcji oprócz dokładnej weryfikacji objawów przeprowadza się coraz częściej test tzw. białka ostrej fazy, inaczej białka C-reaktywnego (CRP). Można go wykonać samodzielnie w domu lub w laboratorium.

Co to są wirusy?

Wirusy to pozbawione budowy komórkowej złożone cząstki organiczne, które składają się ze stanowiącego materiał genetyczny kwasu nukleinowego i białek tworzących tzw. kapsyd, czyli otoczkę. Niektóre wyposażone są w dodatkową otoczkę z białek i lipidów. Wirusy klasyfikuje się ze względu na wielkość (duże, średnie, małe), organizację materiału genetycznego (DNA, RNA), pochodzenie (roślinne, zwierzęce). Wirusy nie mają zdolności do samodzielnego rozmnażania się. Zachodzi ono wewnątrz komórek gospodarza. Odpowiadają za powstanie licznych infekcji, spośród których najczęściej występują infekcje dróg oddechowych. Dziedzina nauki zajmująca się wirusami to wirusologia.

Czytaj także: Raport specjalny o koronawirusie

Co to są bakterie?

Bakterie to mikroorganizmy najczęściej o budowie jednokomórkowej. Głównymi składnikami ich komórek są: ściana komórkowa, błona komórkowa, otoczka, cytoplazma, rybosomy, nukleoid, plazmid. Charakteryzuje je duża różnorodność wielkości i kształtów. W 1884 roku duński lekarz Hans Christian Gram dokonał podziału bakterii na dwa typy – Gram-dodatnie (G+) i Gram-ujemne (G-). Bakterie potrafią się samoistnie rozmnażać, a następuje to przez podział. Oprócz chorobotwórczych występują też takie, które żyją z człowiekiem w symbiozie. Dziedzina nauki zajmująca się bakteriami to bakteriologia.

Czym się różnią bakterie od wirusów?

Bakterie i wirusy różnią się między sobą przede wszystkim:

• wielkością – bakterie są większe od wirusów,
• zdolnością do samodzielnego rozmnażania się, której nie mają wirusy, a wykazują bakterie,
• „anatomią” – wirusy są znacznie prościej zbudowane od bakterii,
• bakterie to organizmy żywe, wirusy zaś klasyfikuje się na pograniczu świata nieożywionego i ożywionego,
• odpornością na antybiotyki, której nie ma większość bakterii, a wykazują wirusy. Mimo iż około 70% zakażeń układu oddechowego spowodowane jest przez wirusy, to w wielu przypadkach notuje się nieuzasadnione stosowanie antybiotyków.

Infekcja bakteryjna a wirusowa. Jak odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej?

Różne infekcje układu oddechowego bywają często ze sobą mylone. Bakteryjna rozpoczyna się nagle. Objawia się wysoką gorączką – zwykle ponad 38,5°C, zaczerwienieniem lub obrzękiem gardła, nudnościami, powiększonymi węzłami chłonnymi, bólem brzucha, śluzowo-ropną wydzieliną z nosa. W jej przebiegu rzadziej występuje kaszel. Niekiedy pojawić się mogą wymioty czy zapalenie ucha. Z kolei infekcja wirusowa daje objawy ostrzegawcze – ogólne osłabienie i rozbicie. Przebiega łagodniej od bakteryjnej. Początkowo towarzyszą jej drapanie w gardle i jego ból, niezbyt wysoka gorączka, trwająca 2–3 dni. Następnie pojawiają się pokasływanie, suchy kaszel z tendencją do przechodzenia w wilgotny, chrypka oraz wodnisty katar, który w ciągu kilku dni staje się gęsty i powoduje uczucie zatkanego nosa. Nierzadko zdarza się, że zakażenie wirusowe jest swoistą bazą dla zakażenia bakteryjnego. W związku z tym badacze wyróżnili pierwotne i wtórne infekcje bakteryjne.

Wirus czy bakteria – test

Żeby sprawdzić, który patogen odpowiada za infekcję – wirus czy bakteria, przeprowadza się test CRP. Białko CRP to jeden z najbardziej czułych czynników ostrej fazy. Jego obecność we krwi stanowi odpowiedź organizmu na działanie niekorzystnych czynników. Prawidłowe stężenie tego białka nie powinno być większe niż 8 mg/l. Test przeprowadzić można w domu lub w laboratorium diagnostycznym. W pierwszym przypadku wykonywany jest w czasie rzeczywistym i daje wynik w ciągu kilku minut. W drugim zaś na wynik oczekuje się średnio 1–2 dni. Materiał do badania stanowi krew uzyskana z nakłucia palca. Dokładny wynik badania zapewniają 4 zakresy stężeń:

• CRP poniżej 8 mg/L,
• CRP od 8 do 40 mg/L,
• CRP od 40 do 100 mg/L,
• CRP powyżej 100 mg/L.

Poziom CRP 40–100 mg/L lub wyższy niż 100 mg/L może świadczyć o infekcji bakteryjnej. Natomiast niskie CRP występuje najczęściej w chorobach wirusowych. Wiarygodność wyników testu „wirus czy bakteria” szacowana jest na poziomie 98%.

Czytaj także: Badanie CRP wykrywa stan zapalny w organizmie: norma CRP, interpretacja wyników

Wirus a bakteria – leczenie infekcji

Wirusy i bakterie różnią się sposobem leczenia wywołanych przez nie infekcji. Przez to, że wirusy nie mają własnego metabolizmu, leczenie choroby wirusowej jest trudne. W przypadku bakterii metabolizm można zablokować za pomocą antybiotyków, co ma istotne znaczenie w terapii. Nierzadko leczenie infekcji wirusowych ogranicza się do walki z uciążliwymi objawami. Opracowanie skutecznego lekarstwa przeciw tym patogenom to spory problem, ponieważ cząsteczki wirusów bardzo szybko mutują. Warto zatem zwrócić uwagę na szczepienia ochronne – metodę walki z niektórymi wywołanymi przez wirusy lub bakterie chorobami infekcyjnymi.

Czytaj także: Szczepienia ochronne w czasie pandemii. Wykonywać czy nie?

Bibliografia:

1. Schlegel H.G., Mikrobiologia ogólna, PWN, Warszawa 1996.
2. Kunicki-Goldfinger W., Życie bakterii, PWN, Warszawa 1998.
3. Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 1999.
4. Grzybowski J., Dzierżanowska D., Człowiek i drobnoustroje – współistnienie i konfrontacja, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2014.