Jelito cienkie jest najdłuższym odcinkiem układu pokarmowego. W ciele dorosłego człowieka ma ono od około 5 do 6 metrów. Jelito cienkie dzieli się na trzy części: dwunastnicę – w tym miejscu łączy się z żołądkiem, jelito czcze – tu wchłaniają się substancje odżywcze z pokarmu do organizmu, i jelito kręte – tu odbywa się końcowe trawienie pokarmu, a jelito cienkie łączy się z jelitem grubym. Zaburzenia pracy jelit dają przykre dolegliwości. Rzadko zdarza się, by ich przyczyną były wady wrodzone (np. choroba Leśniowskiego-Crohna), częściej są skutkiem nabytych chorób.

Zobacz też: Choroby jelit - objawy i przyczyny

Uchyłek Meckela – co to i u kogo występuje? Wrodzona wada jelita cienkiego

Uchyłek Meckela jest pozostałością przewodu żółtkowego-jelitowego lub inaczej pępkowo-jelitowego, czyli struktury występującej w okresie płodowym, z której tworzy się układ pokarmowy. Z niewiadomych przyczyn nie wszystkie komórki przewodu pępkowo-jelitowego biorą udział w tworzeniu układu pokarmowego, część z nich tworzy m.in. uchyłek Meckela. W wyniku nieprawidłowego zrastania tego przewodu powstają również inne anomalie, jak cysty czy przetoka łącząca jelito cienkie i pępek.

Uchyłek Meckela to uchyłek jelita cienkiego, przeważnie zlokalizowany na ostatnich 100 centymetrach (od zastawki krętniczo-kątniczej łączącej jelito cienkie z jelitem grubym). Zwykle ma on od 0,5 centymetra do 13 centymetrów, rzadko bywa większy. U dzieci uchyłek Meckela może mieć podobny rozmiar, ale częściej zlokalizowany jest na odcinku ostatnich 50 centymetrów przed połączeniem jelit cienkiego i grubego.

Najczęściej uchyłek Meckela wyścielony jest śluzówką jelita cienkiego, ale bywa też, że zawiera błony śluzowe żołądka, dwunastnicy czy jelita grubego, może zawierać tkankę trzustki.

Występowanie uchyłka Meckela jest rzadkie, tę anomalię układu pokarmowego ma około 2 procent ludzi. Zdecydowanie częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet (nawet trzykrotnie). Dolegliwości pojawiają się u co piątej osoby z uchyłkiem Meckela.

Objawy uchyłka Meckela: zapalenie uchyłka, powikłania

Uchyłek Meckela objawy daje u około 20 procent osób z tą wadą. U pozostałych jego obecność jest niezauważalna. Dolegliwości pojawiają się w różnym wieku, ale najczęściej obserwuje się je u dzieci poniżej 2. roku życia. Odnotowano też przypadki dorosłych mężczyzn cierpiących z powodu uchyłka Meckela. W medycynie ostry brzuch jest wskazaniem do natychmiastowej interwencji chirurgicznej, ponieważ oznacza stan zagrażający życiu. Symptomy, jakie mogą wystąpić u osób z tą wrodzoną wadą układu pokarmowego, są określane zwykle jako powikłania uchyłka Meckela. Są to:

• krwawienie z przewodu pokarmowego – występuje najczęściej wtedy, gdy uchyłek wyściela błona śluzowa żołądka; kwas solny wytwarzany przez ektopową śluzówkę uszkadza uchyłek i jelita, powodując powstanie owrzodzenia tych tkanek i wywołując ich krwawienie; krwawienie może objawiać się jako krwawy stolec (o bardzo ciemnej, a czasem czarnej barwie), krew utajona w stolcu (wykrywana podczas badania kału), a jeśli krwawienie jest obfite – czerwona krew widoczna w stolcu gołym okiem;
  
• zapalenie uchyłka Meckela – stan zapalny uchyłka Meckela dotyczy od 10 do 20 procent wszystkich przypadków, występuje przeważnie wtedy, gdy uchyłek ma zwężoną podstawę lub znaczne rozmiary; zapaleniu uchyłka Meckela towarzyszy ostry ból brzucha, tkliwość w okolicy pępka (ale ból nie promieniuje do prawego dołu biodrowego, jak w przypadku zapalenia wyrostka robaczkowego), czasem nudności i wymioty, podwyższona temperatura ciała i przyspieszone tętno;
  
• niedrożność jelit – objawia się silnym bólem brzucha, wymiotami, osłabieniem, krwawieniem z układu pokarmowego, możliwe są też wzdęcia, zaparcie, a czasem wyczuwany palpacyjnie (dotykowo) guz brzucha; to powikłanie uchyłku Meckela występuje bardzo rzadko, dochodzi do niego w przypadkach, gdy uchyłek jest czołem wgłobienia jelita (wsunięcie się jednego odcinka jelita do innego, np. jelita cienkiego do jelita grubego), gdy jelito skręci się wokół uchyłka przyczepionego do ściany brzucha, gdy dojdzie do przepukliny uwięźniętej uchyłka.
  

Uchyłek Meckela, który nie daje objawów, wykrywany jest niekiedy w badaniach obrazowych, ale najczęściej podczas operacji jamy brzusznej.

Diagnostyka i leczenie uchyłka Meckela

Diagnostyka uchyłka Meckela jest problematyczna, ponieważ objawy wady nie są charakterystyczne. Ponadto przypadłość ta występuje rzadko i nie jest pierwszym wyborem w diagnozowaniu ostrego brzucha czy krwawienia z układu pokarmowego. Diagnostyka różnicująca powinna wykluczyć takie choroby jak np. zapalenie wyrostka robaczkowego, wrzody żołądka i dwunastnicy, kolka żółciowa (związana z drogami żółciowymi) czy nieżyt żołądkowo-jelitowy (grypę żołądkową). Jednak rozpoznanie uchyłka Meckela nie jest proste, zwykle znajduje się go dopiero podczas operacji.

Leczenie tej wrodzonej wady układu pokarmowego polega na chirurgicznym usunięciu uchyłka i tkanek jelita, które uległy owrzodzeniu. Bardzo rzadkie przypadki perforacji jelita jako powikłania uchyłku Meckela również leczy się operacyjnie.

Zobacz też: Jak leczyć uchyłki jelita grubego