Ubytek przegrody międzykomorowej to wada, której przyczyna nie jest jasno określona. Obserwuje się ją w części błoniastej lub mięśniowej przegrody. Ma postać jednego lub wielu otworów.

Czym jest ubytek przegrody międzykomorowej (VSD)

Ubytek przegrody międzykomorowej to stan, w którym w ścianie serca rozdzielającej prawą i lewą komorę znajduje się otwór. Może mieć różne umiejscowienie i wielkość. Najczęstszą lokalizacją jest część błoniasta przegrody (znajdująca się w górnym, bliższym zastawkom przedsionkowo-komorowym obszarze), ale niektóre defekty obejmują część mięśniową (bliższą koniuszkowi serca). Czasem obserwuje się ubytek złożony z kilku mniejszych otworów.

Ubytek przegrody międzykomorowej powoduje zaburzenie prawidłowego przepływu krwi. W warunkach fizjologicznych pompowana jest ona w prawej części serca z przedsionka do komory i do tętnic płucnych, a w lewej – z przedsionka do komory i dalej do aorty. Oba te obiegi – mały i duży – są izolowane. Jeśli w przegrodzie międzykomorowej znajduje się otwór, może dochodzić do mieszania się z krwi z „prawego” i „lewego” serca. Intensywność przepływu zależna jest od wielkości ubytku i różnicy ciśnień w prawej i lewej komorze.

Zaburzenia krążenia u osób z ubytkiem przegrody międzykomorowej

W zdrowym sercu ciśnienie w lewej komorze jest kilkukrotnie wyższe niż w prawej. W krążeniu obwodowym opór naczyniowy jest bowiem zdecydowanie większy, podobnie jak odległości i różnice poziomów miejsc, do których krew jest pompowana. Z tego powodu przez ubytek międzykomorowy krew początkowo przepływa z lewej do prawej komory. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy ubytek ma bardzo małą powierzchnię (do 0,5cm2).

Mieszanie się krwi z obiegu obwodowego i płucnego powoduje, że obciążenie lewej połowy serca wzrasta, a w krążeniu płucnym pojawia się duża ilość krwi o wysokim ciśnieniu. Prowadzi to do stopniowego powstawania nadciśnienia płucnego i włóknienia (twardnienia) płuc, co wpływa na wzrost ciśnienia w krążeniu małym. Ciśnienia w obu komorach z czasem wyrównują się, a w krańcowych przypadkach dochodzi nawet do odwrócenia przecieku przez ubytek – krew płynie z prawej komory do lewej.

Nasilanie się zmian chorobowych powoduje przerost lewej komory i powiększenie serca. Wzrasta też ryzyko wtórnej wady zastawkowej, choroby niedokrwiennej, zaburzeń rytmu czy zawału.

Jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z filmu:

Ubytek przegrody międzykomorowej – przyczyny i występowanie

Ubytek przegrody międzykomorowej jest najczęstszą wadą wrodzoną serca u dzieci. Jego przyczyną może być działanie – we wczesnych fazach rozwoju płodowego – czynników toksycznych, niektórych leków, a także przebycie przez matkę choroby wirusowej. Nie wyklucza się, że powodem ubytku międzykomorowego mogą być u niektórych chorych predyspozycje genetyczne.

W części przypadków można rozpoznać VSD już u płodu – w trakcie badania ultrasonograficznego z przystawką dopplerowską (pozwalającą na śledzenie przepływów krwi).

Już w pierwszych dniach życia widoczne są objawy, które pozwalają na rozpoznanie istnienia wady serca i skierowanie noworodka na szczegółowe badania. Charakterystyczne są wysłuchiwane stetoskopem intensywne szmery skurczowe, mogące nawet zagłuszać drugi ton serca. Często towarzyszą im mruki nad sercem. Mogą być one również wyczuwalne w postaci wibracji przy położeniu ręki na klatce piersiowej po lewej stronie mostka. Wyraźnie czuje się również uderzenie koniuszkowe. W części przypadków, kiedy ubytek jest mały, w noworodkowej fazie życia brak jakichkolwiek objawów albo wysłuchuje się jedynie delikatny, skurczowy szmer nad sercem.

Niemowlę z VSD może być niespokojne, szczególnie przy karmieniu. Przy płaczu lub wysiłku zdarzają się u niego objawy duszności i sinica. Ze względu na upośledzone krążenie rozwój dziecka i przyrost masy ciała mogą być opóźnione. Częste są infekcje dróg oddechowych i płuc. W późniejszej fazie pojawiają się objawy niewydolności krążenia.

Wada VSD u dorosłych

Ubytek VSD u dorosłych jest najczęściej skutkiem zawału serca i martwicy części przegrody. Jego powstanie stanowi groźne dla życia powikłanie, które może doprowadzić do ostrej niewydolności krążenia, zaburzeń rytmu, a nawet do śmierci chorego.

Leczenie ubytku przegrody międzykomorowej

Wada VSD u dzieci w części przypadków może ulec samowyleczeniu poprzez zamknięcie i zarośnięcie ubytku. Dzieje się tak najczęściej w przypadku otworów małych, zlokalizowanych w części mięśniowej przegrody. W związku z tym, o ile nie stwierdza się występowania niekorzystnych objawów towarzyszących (intensywny przeciek, duszność, sinica itp.), dziecko obserwuje się do mniej więcej 2 roku życia. Jeśli nie dochodzi do samoistnego zamknięcia ubytku, wykonuje się zabieg operacyjny – w formie klasycznej operacji kardiochirurgicznej z otwarciem klatki piersiowej albo przeznaczyniowo, z użyciem wprowadzanych do tętnicy cewników i specjalnych zamykających otwór implantów. Zabieg wykonuje się, nim dojdzie do nieodwracalnych zmian w mięśniu sercowym i w krążeniu płucnym.

Bibliografia:

1. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, Ewa Bernatowska: Pediatria. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004.