Toksyna botulinowa jest substancją białkową zaliczaną do neurotoksyn. Aplikowana jest podskórnie lub domięśniowo w niewielkich dawkach, które nie zagrażają zdrowiu. Znalazła zastosowanie nie tylko w medycynie estetycznej, ale także w wielu innych dziedzinach leczniczych.

Toksyna botulinowa – czym jest?

Toksyna botulinowa nazywana jest również: botuliną, botulinotoksyną, jadem kiełbasianym, botoksem oraz BTX. Za jej wytwarzanie są odpowiedzialne Gram-dodatnie laseczki (beztlenowe bakterie) z grupy Clostridium botulinum, zwane laseczkami jadu kiełbasianego. Rzadziej toksyna botulinowa jest wytwarzana przez inne rodzaje bakterii Clostridium. Toksyna botulinowa uznawana jest za jedną z najbardziej śmiercionośnych naturalnych substancji. Może stanowić zagrożenie dla ludzkości w formie broni biologicznej, ponieważ jest dogodnym czynnikiem rażącym. Uważa się, że zaledwie 450 g tej substancji mogłoby zabić wszystkich ludzi na świecie.

Wyróżnia się kilka rodzajów toksyny botulinowej, oznaczonych literami alfabetu: A, B, C, D, E, F, G, H. Typ A jest silną trucizną biologiczną, która łączy się w ludzkim organizmie z płytką nerwowo-mięśniową. Poraża przewodnictwo nerwowo-mięśniowe, choć jej działanie jest widoczne dopiero około 3 dni po wstrzyknięciu. W medycynie wykorzystywane są także toksyny botulinowe w typie B oraz E, a w weterynarii toksyny botulinowe C i D. Najbardziej trującą botuliną jest toksyna H.

Toksyna botulinowa w medycynie

Toksyna botulinowa znalazła szerokie zastosowanie w medycynie, nie tylko estetycznej. Lekarze wykorzystują jej właściwości do leczenia spastyczności (wzmożonego napięcia mięśniowego), wszelkiego rodzaju dystonii ogniskowych (m.in. kurczów twarzy, karku, pisarskiego), jak również w leczeniu migreny przewlekłej. Dystonie są wywołane nieprawidłową stymulacją mięśniową, za którą odpowiedzialne są nerwy. W efekcie dochodzi do nadmiernie nasilonego napięcia mięśniowego oraz przymusowych, bolesnych czynności ruchowych. Zastrzyk z botuliną hamuje działanie nerwów wobec mięśni, dzięki czemu osłabia lub całkowicie hamuje nadmierny skurcz mięśni.

Spastyczne napięcie mięśni, które współwystępuje z niedowładem, jest w większości przypadków spowodowane przebytym udarem. Leczenie tego typu schorzeń toksyną botulinową wywołuje poprawę napięcia mięśniowego oraz złagodzenie dolegliwości bólowych. Jednorazowa dawka w leczeniu spastyczności pozwala uzyskać pożądane efekty na 3–4 miesiące.

Toksyna botulinowa używana jest w leczeniu migreny przewlekłej, charakteryzującej się długotrwałymi i uciążliwymi bólami głowy, które utrudniają normalne funkcjonowanie. Terapia z wykorzystaniem jadu kiełbasianego zapobiega powstawaniu ataków migreny i przez wielu lekarzy uważana jest za najskuteczniejszą metodę leczenia migreny. Działanie toksyny zauważa się najczęściej po upływie 3 dni od podania dawki.

Toksyna botulinowa sprawdza się w leczeniu różnych stanów nieprawidłowego napięcia mięśniowego, takich jak: zez, achalazja przełyku, schorzenia przebiegające z tikami nerwowymi, stopa końsko-szpotawa, wykorzystywana jest również w leczeniu nadmiernej potliwości.

Toksyna botulinowa w medycynie estetycznej

Toksyna botulinowa w ostatnich latach jest jedną z najczęściej wykorzystywanych substancji w medycynie estetycznej. Na ogół stosowana jest w terapii zmarszczek na twarzy. Botoks aplikowany jest przez chirurga plastyka lub dermatologa poprzez płytkie wkłucie cienką igłą w oczyszczoną oraz odtłuszczoną skórę. Dzięki temu substancja dociera w określone miejsce, działając tylko w obrębie mięśni, gdzie została podana. Zabieg jest stosunkowo krótki, trwa 20–30 minut w zależności od miejsca stosowania botuliny. Wbrew niektórym opiniom nie jest bolesny oraz nie wymaga stosowania znieczulenia miejscowego. Pierwsze efekty są zauważalne po 2–3 dniach, choć najlepszy rezultat iniekcji dostrzega się po 7–10 dniach. W celu utrzymania efektów zaleca się powtarzanie zabiegu co mniej więcej 6 miesięcy, ponieważ organizm wytwarza nowe włókna nerwowe.

Skutki uboczne zastosowania toksyny botulinowej

Iniekcje z toksyną botulinową mogą powodować typowe reakcje miejscowe. W leczeniu chorób związanych z nadmiernym napięciem mięśniowym mogą pojawić się skutki uboczne, które w dużej mierze są zależne od miejsca wstrzyknięcia. Wśród nich można wymienić: zaburzenia połykania, bóle nóg, zapalenia gardła, podatność na infekcje wirusowe, opadanie powiek, podrażnienie spojówek, zapalenia rogówki, suchość oczu, łzawienie, światłowstręt, osłabienie siły mięśniowej, ból ramion, zawroty głowy, objawy grypopodobne, zapalenie oskrzeli, gorączkę, parestezje, biegunkę, zaparcia, senność, obrzęki, podwójne widzenie.