Przemijające niedokrwienie mózgu (TIA) jest krótkotrwałym incydentem, który na bieżąco wymaga leczenia neurologicznego, a po ustąpieniu objawów również oceny stanu chorego pod kątem ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Wdrożenie właściwego postępowania jest kluczowe dla zachowania zdrowia.

TIA – objawy subiektywne

Przemijające niedokrwienie mózgu to zbliżony do udaru mózgu stan, w którym natężenie objawów jest zwykle niewielkie lub umiarkowane. Jego subiektywne (czyli zgłaszane przez chorego) symptomy związane są z wystąpieniem odwracalnych zmian ogniskowych w mózgu.

Nerwowe drogi ruchowe są skrzyżowane. Jeśli zmiany dotyczą prawej półkuli mózgu, chory zgłasza zaburzenia motoryki po lewej stronie ciała, i odwrotnie. W przypadku obszarów zaopatrywanych przez nerwy czaszkowe (przede wszystkim nerw twarzowy) symptomy pojawiają się po tej samej stronie, co niedokrwienie tkanki mózgowej.

Skąd się bierze przemijające niedokrwienie mózgu? Dowiesz się tego z naszego filmu

Chory najczęściej zgłasza się do lekarza z następującymi objawami:

• spadek siły mięśniowej i precyzji ruchów w jednej lub obu kończynach zlokalizowanych po tej samej stronie ciała,
  
• zaburzenia przełykania,
  
• niewyraźna mowa,
  
• nagłe problemy z rozpoznawaniem bliskich osób, znanych miejsc,
  
• ogólne splątanie i niepokój.
  

Objawy te mogą występować pojedynczo lub w różnych kombinacjach. Niektóre epizody mogą być przez chorego niezauważone, jeśli np. nie pojawiają się wyraźne zaburzenia ruchu.

Przemijające niedokrwienie mózgu – rozpoznanie

Lekarz wstępnie rozpoznaje TIA na podstawie wywiadu i podstawowego badania neurologicznego. Najczęstszymi objawami są niedowłady kończyn, zaburzenia czucia i porażenie niektórych nerwów czaszkowych.

Badaniem przedmiotowym stwierdza się obniżenie spoczynkowego napięcia mięśniowego (kończyną chorego łatwo jest poruszać albo jest wiotka). Chory nie jest w stanie utrzymać jej w zadanej pozycji (np. wyciągniętej przed siebie), o ile nie kontroluje wzrokiem jej położenia i nie koryguje go. Wykonywanie ruchów precyzyjnych jest utrudnione, np. próba trafienia palcem do nosa albo zetknięcia czubków palców obu rąk kończy się niepowodzeniem. Objawom porażennym często towarzyszą zaburzenia czucia w tym samym obszarze.

Porażenie nerwów czaszkowych obserwuje się po stronie przeciwnej do niedowładów kończyn. W przypadku nerwu twarzowego jest to wydłużenie i opadanie kącika ust, wygładzenie fałdu nosowo-wargowego, niemożność złożenia ust do gwizdania. Przy porażeniu nerwu podjęzykowego wysunięty język zbacza w stronę zdrową, mowa może być niewyraźna, bełkotliwa. Dysfunkcje dotyczące nerwu okoruchowego lub bloczkowego objawiają się powstaniem zeza, zaburzeniami ruchomości gałek ocznych z podwójnym widzeniem.

U chorego z TIA mogą pojawiać się zaburzenia świadomości lub czynności wyższych. Ogólnemu splątaniu i poczuciu niepewności, zagrożenia mogą towarzyszyć objawy takie, jak:

• problemy z określeniem własnej tożsamości,
  
• zaburzenia orientacji co do czasu i miejsca,
  
• zanik umiejętności czytania lub liczenia,
  
• niezdolność zrozumienia treści czyjejś wypowiedzi lub czytanego tekstu.
  

Rozpoznanie przemijającego niedokrwienia mózgu jest możliwe tylko w ciągu 24 godzin od pojawienia się objawów.

TIA – przyczyny

Przyczyną TIA są przejściowe zaburzenia ukrwienia mózgu, powodujące jego czasowe niedotlenienie. Najczęściej do incydentu dochodzi w przebiegu miażdżycy, kiedy w zwężonym naczyniu tworzy się skrzeplina zamykająca jego światło. Takim powikłaniom sprzyja np. zwiększona krzepliwość krwi, odwodnienie chorego. Elementem zatykającym tętnicę może być też materiał przyniesiony z prądem krwi (np. skrzepliny z serca, powstałe wskutek migotania przedsionków).

Jeśli układ krzepnięcia działa prawidłowo, bardzo często dochodzi do szybkiego rozpuszczenia skrzepliny w procesie fibrynolizy i objawy ustępują, niekiedy nawet w ciągu kilkunastu minut.

Inną przyczyną przejściowego niedokrwienia mózgu jest spadek ciśnienia tętniczego krwi u osób z arteriosklerozą, spowodowany np. przedawkowaniem leków na nadciśnienie, poważnym odwodnieniem albo przegrzaniem organizmu. Incydenty TIA mogą pojawić się jako powikłanie u osób z utrwalonym nadciśnieniem tętniczym, którym zbyt szybko interwencyjnie je obniżono do wartości fizjologicznych (np. dużą dawką leków moczopędnych).

Ocena ryzyka i profilaktyka udarów mózgu

Częste są sytuacje, w których chory w momencie badania nie ma już żadnych objawów neurologicznych, ponieważ ustąpiły samoistnie przed wizytą u lekarza. Zebranego wywiadu nie wolno lekceważyć. Należy założyć, że mogło dojść do TIA i ocenić ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Pod uwagę bierze się czynniki, takie jak wiek, obecność nadciśnienia tętniczego lub cukrzycy, natężenie i zakres objawów w czasie incydentu. Zaplanowane odpowiednio leczenie chorego i działania profilaktyczne mogą spowodować, że odsetek osób, u których udar mózgu rozwija się w ciągu 90 dni od przebyciu TIA, zmniejsza się z ponad 10% do 2%.