O teratozoospermii mówi się wówczas, gdy plemniki o prawidłowej budowie stanowią mniej niż 4% wszystkich plemników w nasieniu. Plemniki o prawidłowej budowie to takie, które nie mają żadnych defektów w obrębie główki, wstawki ani witki. By plemnik został uznany za nieprawidłowy, wystarczy jeden defekt – niektóre mogą mieć ich nawet kilka. Wadą główki może być jej niewyraźny kontur, kształt inny niż owalny, zbyt duży lub zbyt mały rozmiar, główka podwójna lub potrójna.

O nieprawidłowościach wstawki mówimy, gdy jest ona zbyt gruba lub zbyt cienka, za krótka lub za długa, lub gdy nie jest prawidłowo przyczepiona do główki. Nieprawidłowa witka może mieć niewłaściwą długość, ostre załamania, spiralne ułożenie lub występować podwójnie. Teratozoospermię można zdiagnozować, wykonując rozszerzone badanie nasienia. Jednym z jego wyników jest właśnie odsetek prawidłowo zbudowanych plemników.

Teratozoospermia – przyczyny

Przyczyny teratozoospermii nie są do końca znane. Dotychczas wiadomo jednak, że na jakość plemników mogą mieć wpływ takie czynniki, jak:

• cukrzyca,
• żylaki powrózka nasiennego,
• wcześniejsza wazektomia,
• zakażenia nasienia,
• choroby jąder,
• urazy,
• palenie tytoniu,
• nadmierne spożywanie alkoholu i narkotyków,
• toksyczne substancje, takie jak pestycydy, środki owadobójcze, metale ciężkie,
• wiek (po 45. roku życia zwiększa się liczba plemników o nieprawidłowej budowie),
• chemioterapia, radioterapia stosowane w leczeniu chorób nowotworowych,
• przebywanie w zbyt wysokich temperaturach, np. w saunie,
• nieprawidłowa dieta,
• otyłość, nadwaga, niedowaga,
• stres,
• zaburzenia genetyczne,
• stany zapalne jądra i najądrza,
• niedobór witamin i mikroelementów.

Teratozoospermia a ciąża

Teratozoospermia mocno obniża szanse naturalnego zapłodnienia. Zdaniem lekarzy występowanie tego schorzenia znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo zajścia partnerki w ciążę. Poza tym występowanie teratozoospermii stwarza duże ryzyko nieprawidłowego rozwoju ciąży. Dlatego pary zmagające się z tym problemem decydują się najczęściej na wspomagane metody zapłodnienia. Jedną z nich jest inseminacja, czyli wstrzyknięcie wcześniej uzdatnionego nasienia prosto do macicy w momencie owulacji. Sposób ten sprawdza się u mężczyzn z umiarkowaną teratozoospermią, których partnerki nie ukończyły 35. roku życia.

U starszych kobiet stosuje się zabiegi in vitro. Wymagają one wcześniejszego połączenia komórki jajowej i plemnika w warunkach laboratoryjnych. Tak powstały zarodek umieszcza się później w macicy kobiety. Technikę tę również stosuje się u mężczyzn z umiarkowaną teratozoospermią. Sposobem zapewniającym największą skuteczność jest zapłodnienie in vitro z docytoplazmatycznym wstrzyknięciem plemnika. Polega ona na wyselekcjonowaniu prawidłowego plemnika i wprowadzeniu go przy użyciu szklanej mikropipetki do dojrzałej komórki jajowej. Jest to metoda stosowana z powodzeniem nawet u mężczyzn z zaawansowaną teratozoospermią.

Teratozoospermia leczenie

Wciąż nie wiadomo, jaki lek na teratozoospermię mógłby być skuteczny. Dlatego w kontekście jej zapobiegania wymienia się najczęściej sposoby ogólnego poprawienia jakości nasienia. Według badań spadek płodności u mężczyzn może powodować zbyt mała ilość antyoksydantów w codziennej diecie. Ich działanie polega na zwalczaniu wolnych rodników utleniających komórki organizmu. Antyoksydanty można znaleźć m.in. w pomidorach, szpinaku, kukurydzy, zielonej herbacie, cytrusach i olejach roślinnych. W diecie powinny znaleźć się też aminokwasy egzogenne, takie jak L-Karnityna. Oprócz tego zalecana jest też aktywność fizyczna na świeżym powietrzu. Pomoże to rozładować stres i dotlenić organizm. Koniecznie należy zrezygnować ze szkodliwych nałogów.

Osoby zmagające się z teratozoospermią mogą szukać porad u lekarzy urologów i andrologów. Wsparcie oferują również fora poświęcone problemom z płodnością.

Indeks teratozoospermii

Liczbę defektów przypadających na jednego plemnika można określić według trzech różnych wskaźników: MAI, TZI i SDI.

MAI (ang. multiple anomalies index) to średnia liczba defektów przypadających na każdy plemnik o nieprawidłowej budowie. Pod uwagę bierze się wszystkie defekty występujące w obrębie witki, wstawki i główki oraz – osobno – przyczepione do tej ostatniej krople cytoplazmy, jeśli zajmują więcej niż 1/3 jej powierzchni. TZI (ang. teratozoospermia index) to parametr podobny do MAI, z tą jednak różnicą, że więcej niż jeden defekt w obrębie danego elementu plemnika i tak liczy się pojedynczo. Np. zbyt duża główka i jej zaburzony kształt są liczone jako jedna nieprawidłowość. By uzyskać wartość SDI (ang. sperm deformity index), liczbę wszystkich defektów dzieli się przez liczbę wszystkich plemników ejakulacie, także tych zdrowych. Każda nieprawidłowość główki liczona jest osobno; defekty wstawki i witki – tak jak przy TZI.