Stomia czasowa to chirurgiczne wyłonienie części przewodu rurowego (jelita cienkiego lub grubego, dróg moczowych, żołądka) i połączenie go z powierzchnią ciała. Jej skuteczność w leczeniu doceniono już w 1757 roku, kiedy Lorenz Heister jako pierwszy podjął się wykonania tego typu zabiegu. Obecnie szacuje się, że w Polsce ze stomią żyje około 20000 osób. Dzięki rozwojowi badań przesiewowych i zastosowaniu przetoki realnie wydłuża się czas życia chorych i poprawia ich funkcjonowanie. Stomia tymczasowa zakładana jest również w przypadkach: wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, powikłań choroby uchyłkowej okrężnicy, polipowatości mnogiej jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna, chorób żołądka, przewlekłych chorób układu moczowego czy poważnych stanów zapalnych jelit. Stomię zakłada się ponadto z konieczności wycięcia całego narządu, np. odbytnicy i odbytu lub pęcherza moczowego.

Czym jest stomia i kiedy jest zakładana?

Stomia jest właściwie określeniem procesu funkcjonowania układu wydalniczego (jelitowego lub moczowego), który bezpośrednio kieruje się na powierzchnię ciała za pomocą wykonanego w powłokach brzusznych otworu. W zależności od tego, którego układu rurowego stomia dotyczy, określana jest jako:

• kolostomia – połączenie jelita grubego,
• ileostomia – połączenie jelita cienkiego,
• urostomia – połączenie dróg moczowych,
• gastrostomia – połączenie części żołądka.

Najpopularniejszą stomią zakładaną w Polsce jest przetoka jelita grubego. Chirurgiczne połączenie jelit z powierzchnią ciała przeprowadzane jest również na wczesnych etapach rozwoju chorób w celu skrócenia całkowitego czasu leczenia i zwiększenia jego skuteczności. Stomia czasowa umożliwia przywrócenie pełnej funkcjonalności układu pokarmowego po zakończonym leczeniu. Czas założenia stomii uzależniony jest od diagnostyki i może obejmować zarówno kilka miesięcy, jak i kilka lat.

Pielęgnacja i samoopieka chorego z założoną stomią czasową

Prawidłowa pielęgnacja jest kluczowa w przebiegu leczenia i rekonwalescencji po zabiegu. Chory powinien otrzymać kompleksowe wsparcie merytoryczne od lekarza zakładającego stomię, by samodzielnie w warunkach domowych wspierać proces leczenia. Bardzo ważna jest samokontrola prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego i stomii oraz regularna zmiana sprzętu. Niezbędne jest regularne wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha. Dość częstym problemem pacjentów ze stomią jest miejscowe zakażenie otwartej powłoki brzusznej, związane z nieprawidłową i niewystarczającą higieną. Skóra wokół stomii powinna być pielęgnowana ze szczególną uwagą i starannością. Pacjent z utworzoną przetoką wymaga ponadto stałej konsultacji z dietetykiem, fizjoterapeutą, jak również z psychologiem. Założenie stomii dla wielu osób jest ogromnym przeżyciem, wymagającym wsparcia terapeuty. Należy jednak pamiętać, że mając stomię, można normalnie żyć. Poprawne jej założenie i właściwa, codzienna pielęgnacja skutecznie zapobiegają wydobywaniu się nieprzyjemnego zapachu. Zdecydowana większość chorych mających stomię funkcjonuje normalnie, a nawet uprawia sport. Przetoka jest jedynie przeszkodą w pływaniu na basenie.

Kiedy stomia może zostać usunięta?

Decyzja o założeniu stomii tymczasowej daje możliwość jej zlikwidowania po osiągnięciu zamierzonych efektów leczenia. Zamknięcie stomii jest równoznaczne z przywróceniem normalnego funkcjonowania jelita grubego czy żołądka. To, kiedy stomia zostanie zamknięta, zależy przede wszystkim od stanu zdrowia chorego. Przywrócenie ciągłości przewodu pokarmowego w niektórych przypadkach może jednak okazać się niemożliwe, nawet w chwili odzyskania przez pacjenta pełnego zdrowia. Podjęcie próby usunięcia stomii wiąże się niekiedy ze zbyt dużym ryzykiem powikłań. Dlatego czasami chirurdzy odradzają chorym poddanie się operacji zamknięcia stomii pomimo zakończonego sukcesem procesu leczenia.

Zobacz film: Jak działają jelita?

Bibliografia:

1. I. Lewandowska, J. Kowalik, Z. Kopański, A. Skura-Madziała, F. Furmanik, Opieka nad pacjentem ze stomią jelitową, w: Journal of Public Health, Nursing and Medical Rescue, No.2/2011 (9-13).

2. L. Pachocka, A. Urbanik, Stomia jelitowa – epidemiologia, rys historyczny, zasady wyłaniania i rodzaje stomii jelitowych, w: Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 586-590, Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie, Warszawski Uniwersytet Medyczny.