Staw Choparta znajduje się w przedniej części kości piętowej, gdzie łączy się ona z kością skokową, łódkowatą i sześcienną. Amputacja stopy w tym miejscu nie pozwala wykorzystywać kikuta do sprawnego, sprężystego poruszania się (może on pełnić jedynie funkcję statyczną, czyli pozwalać na podpieranie ciała w niektórych fazach wykonywania kroku).
Historia nazewnictwa stawów Choparta i Lisfranca
Stawy Choparta i Lisfranca to pojęcia dobrze znane lekarzom. Nazwy pochodzą od nazwisk francuskich chirurgów, którzy opisali te stawy i opracowali metody wykonywania w ich obrębie amputacji stopy, które stały się powszechnie znane i stosowane przez chirurgów klinicznych i polowych.
Staw Choparta – położenie i budowa
Staw Choparta to inaczej staw poprzeczny stępu. Tylną jego cześć stanowią kości skokowa i piętowa, przednią – kości sześcienna i łódkowata. Elementy te tworzą dwa połączenia wchodzące w skład stawu złożonego:
- staw piętowo-sześcienny,
- staw skokowo-piętowo-łódkowy.
Jak zbudowany jest układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:
Staw Choparta położony jest w środkowej części stopy, tuż przed przednią powierzchnią kości piszczelowej i kości strzałkowej, a tym samym przed kostkami boczną i przyśrodkową.
Staw Lisfranca – położenie i budowa
Staw Lisfranca, czyli (zgodnie z oficjalnym mianownictwem anatomicznym) staw stępowo-śródstopny, znajduje się w przedniej części stępu, gdzie jego elementy łączą się ze śródstopiem. Tylna część stawu Lisfranca tworzona jest przez kości klinowate, łódkowatą i sześcienną, a przednia – przez pięć kości śródstopia.
Amputacja w stawie Choparta
Amputacja stopy w stawie Choparta jest dobrym rozwiązaniem jedynie, gdy nie ma możliwości wykonania bardziej oszczędzającego zabiegu. Pozostawienie wyłącznie kości skokowej i piętowej skutkuje tym, że powierzchnia podparcia stopy jest bardzo mała. Nie można jej wykorzystać ani do amortyzowania obciążeń związanych z wykonywaniem kroku i postawieniem nogi na ziemi, ani do aktywnego wybijania stopy z podłoża podczas kolejnego ruchu do przodu. Pozostały odcinek stępu spełnia jedynie funkcję podporową (można na nim oprzeć cały ciężar ciała). Amputacja kończyny w stawie Choparta ma jednak pozytywny efekt – możliwe jest utrzymanie statyki ciała. Wykonanie zabiegu na jakimkolwiek wyższym poziomie skutkowałoby skróceniem kończyny.
Zabieg ten jest zdecydowanie mniej korzystny niż amputacja w stawie Lisfranca. W tym drugim przypadku zachowanie wszystkich kości stępu tworzy płaszczyznę prostopadłą do osi kończyny, spoczywającą na podłożu. Zwiększa to stabilność postawy w czasie stania, a podczas chodu pozwala na odbijanie się od podłoża i łagodzenie przeciążeń dynamicznych powstających przy kontakcie kończyny z terenem.
Polecamy: Staw skokowy i jego budowa. Ból stawu skokowego – uraz, zwyrodnienie i inne przyczyny
Złamania i zwichnięcia w stawie Lisfranca
Staw Lisfranca jest strukturą, która w przypadku bezpośrednich urazów stopy (np. przygniecenia) lub przy jej nagłym przeciążeniu może ulec uszkodzeniom. Schorzenia te są relatywnie rzadkie, a przez to nie zawsze prawidłowo rozpoznawane. Dolegliwości często kwalifikuje się błędnie jako skutki skręcenia czy stłuczenia związanego z urazem. Jedyną metodą rozpoznania stanu faktycznego jest wykonanie zdjęć rentgenowskich.
Zmiany chorobowe obejmują w takich przypadkach złamania kości śródstopia w części bliższej (od strony stępu) albo przemieszczenie ich nasad ku bokowi (w stronę piątego palca). Zdarzają się przypadki, że takiemu zwichnięciu ulegają wszystkie kości śródstopia, oprócz pierwszej, znajdującej się w osi palucha.
Polecamy: Stopa końsko-szpotawa u dorosłych i noworodków – ćwiczenia, leczenie, rehabilitacja
Leczenie i rehabilitacja po amputacji w stawie Choparta
Amputacja w stawie Choparta jest zabiegiem zmniejszającym możliwości układu ruchu. W tej sytuacji podstawowym zadaniem po operacji jest przywrócenie choremu sprawności w maksymalnym możliwym stopniu.
Podstawą działania jest skuteczne opatrzenie kikuta podczas operacji (powinien być pokryty przynajmniej skórą i tkanką podskórną). Tylko w takiej sytuacji kończyna będzie mogła być obciążona ciężarem ciała. Warunkiem szybkiego powrotu do aktywności jest wczesne rozpoczęcie rehabilitacji. Już w początkowej jej fazie przygotowuje się dla chorego obuwie ortopedyczne, które zapewni ochronę kikutowi i poprawi statykę postawy ciała. Ma ono zwykle wyższą cholewkę i wnętrze wypełnione w taki sposób, aby pozostałą część stopy była w nim wygodnie i stabilnie utrzymywana. Ważne jest, by kikut opierał się o wyprofilowane wnętrze obuwia możliwie dużą powierzchnią, dzięki czemu przy przenoszeniu ciężaru ciała będzie mniejsza szansa na powstanie odleżyn, otarcia skóry lub innego uszkodzenia. Ćwiczenia powinny początkowo zmierzać do wzmocnienia mięśni kończyny dolnej (co poprawi jej stabilność) i wyrobienia nawyków niezbędnych do posługiwania się kulami.
Kiedy rana pooperacyjna jest już zagojona, rozpoczyna się naukę stania i chodzenia w nowych warunkach statyki ciała i dynamiki ruchu – początkowo w odciążeniu – z użyciem kul pachowych lub łokciowych, a następnie laski. Rehabilitację kończą ćwiczenia w chodzeniu przy pełnym obciążeniu i bez dodatkowego podparcia. Warunkiem utrzymania pełnej sprawności jest właściwa pielęgnacja kikuta, która powinna zapobiegać jakimkolwiek uszkodzeniom powłok ciała w tym obszarze.