Oprócz wzmożonego napięcia, spastyczność powoduje też niekontrolowane skurcze mięśni, zwane skurczami spastycznymi. Cierpiący na to schorzenie odczuwa silne bóle, nie może samodzielnie poruszać kończynami lub jest to bardzo utrudnione. Spastyczność najczęściej dotyczy kończyn, ale zdarza się, że obejmuje również korpus, mięśnie dna miednicy, karku, twarzy lub struny głosowe. Przyczyną spastyczności jest uszkodzenie ośrodków odpowiedzialnych za ruch w mózgu lub uszkodzenie neuronu przekazującego sygnały do rdzenia kręgowego. Prowadzi to do uzyskania przewagi przez mechanizmy odruchowe rdzenia kręgowego. Powoduje to napięcie mięśni nawet przy najmniejszych bodźcach. Uszkodzenie takie może być skutkiem mózgowego porażenia dziecięcego, urazu rdzenia kręgowego lub stwardnienia rozsianego. Czasami spastyczność ma charakter poudarowy.

Niedowład spastyczny

Niedowład to inaczej zmniejszenie siły lub ograniczenie zakresu ruchu kończyn. O niedowładzie spastycznym mówimy wówczas, gdy jego przyczyną jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli niedowładem dotknięte są wszystkie cztery kończyny, mamy do czynienia z tetraplegią spastyczną. Stan, w którym niedowład spastyczny obejmuje tylko jedną parę kończyn, to paraplegia. Jeżeli niedowład dotyka tylko lewej lub tylko prawej strony, oznacza to, że wystąpiła hemipareza. Niedowład obejmujący tylko jedną kończynę określamy monoparezą. Jeżeli niedowładem dotkniętych jest kilka kończyn, to jego nasilenie w każdej z nich może być inne. Charakterystycznym objawem niedowładu obu kończyn dolnych jest chód spastyczny. Jest on bardzo niepewny, chory porusza się z dużą trudnością, często zaczepiając palcami o podłoże.

Porażenie spastyczne

O porażeniu spastycznym mówimy wówczas, gdy spastyczność prowadzi do paraliżu jednej lub więcej kończyn. W zależności od tego, ile z nich jest sparaliżowanych, są to:

• tetraplegia spastyczna – kiedy paraliżem dotknięte są wszystkie cztery kończyny,
  
• triplegia – paraliż obejmuje mięśnie trzech kończyn,
  
• paraplegia lub diplegia spastyczna – porażenie poprzeczne, dotyka tylko obu nóg lub tylko obu rąk,
  
• hemiplegia – sparaliżowane są mięśnie kończyn po jednej stronie ciała,
  
• monoplegia – sparaliżowana jest tylko jedna kończyna.
  

Podobnie jak przy niedowładzie, kończyny mogą być dotknięte porażeniem w różnym stopniu.

Spastyczność – rehabilitacja

Rehabilitacja podczas spastyczności pozwala zmniejszyć napięcie mięśniowe, utrzymać lub zwiększyć zakres ruchu, siłę i koordynację ruchową oraz poprawić komfort życia. Podstawowym elementem terapii są ćwiczenia rozciągające, pozwalające podtrzymać prawidłową ruchomość stawów. Dla pacjentów zmagających się ze spastycznością równie ważne są ćwiczenia wzmacniające. Im silniejsze mięśnie, tym lepiej mogą je wykorzystywać po zredukowaniu nieprawidłowego napięcia. Oprócz tego w terapii spastyczności stosuje się masaże, krioterapię i elektrostymulację. Ta ostatnia ma na celu pobudzanie słabszych mięśni, które mogłyby antagonizować mięśnie dotknięte spastycznością.

Spastyczność – leczenie

W leczeniu spastyczności stosuje się przede wszystkim leki zmniejszające napięcie mięśniowe. Mogą to być: toksyna botulinowa, baklofen, klonazepam, diazepam, tyzanidyna. Można je podawać doustnie, bezpośrednio do kanału kręgowego lub do mięśni. Oprócz tego stosuje się też fizjoterapię i terapię zajęciową. By cierpiący na spastyczność mógł zachować prawidłową postawę ciała, wykorzystuje się specjalne szyny i pionizatory.

Oprócz powyższych metod wykonywane są też różnego rodzaju operacje. Jedną z nich jest selektywna rizotomia korzeni grzbietowych. Zabieg przeprowadza się przy spastyczności nóg. Polega on na przecięciu wybranych włókien nerwowych czuciowych. Powoduje to zmniejszenie ilości impulsów czuciowych docierających do rdzenia, a w drugą stronę – redukcję ilości odruchowych impulsów ruchowych biegnących do mięśni. Operacja pozwala tym samym znacznie zmniejszyć spastyczność kończyn dolnych. Przeprowadza się ją zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Innym zabiegiem stosowanym przy spastyczności jest wszczepienie pompy baklofenowej. Jest to urządzenie wielkości krążka hokejowego, które wszczepia się pacjentowi pod skórę brzucha. Dzięki cewnikowi pompa dostarcza lek obniżający napięcie mięśniowe prosto do kanału kręgowego.

Jelito spastyczne, dysfonia spastyczna

Jelito spastyczne jest znane szerzej jako zespół jelita drażliwego. Mimo nazwy, nie ma ono zbyt wiele wspólnego z typową spastycznością. Najprawdopodobniej powodem jelita spastycznego jest nadmierny rozrost flory bakteryjnej, zaburzenia czucia trzewnego, infekcje jelitowe i stres.

Innym schorzeniem w nazwie odnoszącym się do spastyczności jest dysfonia spastyczna. Objawia się ona niekontrolowanymi i nieregularnymi skurczami jednego lub więcej mięśni krtani. Lekarze podejrzewają, że przyczyny dysfonii mają charakter neurologiczny, jednak nie znaleziono jeszcze potwierdzających to dowodów.