Sanacja jamy ustnej odgrywa ważną rolę w profilaktyce zakażeń w przypadku planowanej ciąży lub zabiegu operacyjnego. To postępowanie lecznicze ma również istotny wpływ na przebieg niektórych przewlekłych chorób.

Czym jest sanacja jamy ustnej?

Sanacja jamy ustnej to działanie stomatologa, które zmierza do wyleczenia wszystkich schorzeń zębów, dziąseł i otaczających tkanek. Postępowanie to przywraca stan fizjologiczny u osób, które z różnych względów nie były objęte regularną opieką stomatologiczną. Nie dotyczy pacjentów, którzy regularnie poddawali się kontroli stomatologicznej i czyszczeniu kamienia nazębnego.

Sanacja jamy ustnej obejmuje kilka etapów. Pierwszym z nich jest usuwanie zmian próchniczych, leczenie ubytków, a tam, gdzie jest to niezbędne – wdrożenie leczenia kanałowego. W jego ramach usuwane są najbardziej niebezpieczne ogniska zapalne, które mogą być źródłem niekorzystnych odczynów ze strony układu odpornościowego lub źródłem wtórnych infekcji obejmujących nawet odległe narządy. W uzasadnionych przypadkach lekarz może podjąć decyzję o usunięciu (ekstrakcji) zęba lub jego pozostałości.

Kolejnym etapem sanacji jamy ustnej jest usuwanie kamienia nazębnego i leczenie paradontozy, w przebiegu której mogą powstawać lokalne, ropne zmiany. Działanie to pozwala na dłuższe utrzymanie stanu sanacji jamy ustnej, gdyż odkładający się kamień nazębny przyspiesza powstawanie ubytków i nasilenie zmian chorobowych przyzębia.

Zobacz film i sprawdź jak prawidłowo dbać o zęby:

Mechanizm powstawania wtórnych schorzeń w przypadku braku sanacji jamy ustnej

Lekarze często zwracają pacjentom uwagę na konieczność wykonania sanacji jamy ustnej, a od przeprowadzenia tego zabiegu uzależniają zakwalifikowanie chorego do zabiegu chirurgicznego w trybie planowym. Wynika to z dwóch podstawowych przyczyn. Pierwszą z nich jest możliwość reakcji układu odpornościowego na toczący się w obrębie zęba, przywierzchołkowo czy w przyzębiu, proces zapalny. Zwiększona reaktywność białych ciałek krwi może spowodować wtórne odczyny autoimmunologiczne (skierowane przeciw własnym komórkom) w obrębie innych tkanek. Powoduje to zaostrzenie przebiegu niektórych przewlekłych chorób, takich jak np. łuszczyca, toczeń rumieniowaty trzewny, choroba reumatyczna. Może też dochodzić do nieswoistych reakcji w postaci np. przewlekłego zapalenia tęczówki, ciała rzęskowego czy twardówki oka.

Drugim poważnym niebezpieczeństwem jest możliwość rozprzestrzeniania się infekcji towarzyszących zaawansowanej próchnicy, ropniom okołozębowym czy zakażeniom w obrębie kieszonek dziąsłowych. Takie procesy zapalne mogą trwać bardzo długo i stanowią swego rodzaju bombę z opóźnionym zapłonem. Sytuacja zmienia się, gdy odporność organizmu zmniejsza się albo gdy jest on poddawany długotrwałemu stresowi z jakiegokolwiek powodu. Wtedy bakterie z ogniska zapalnego mogą rozprzestrzeniać się w okolicznych tkankach, powodując np. zapalenie kości żuchwy czy szczęki.

Trafiające do krwi drobnoustroje, np. z ropnia okołozębowego, mogą być przyczyną poważnych chorób, wśród których wymienia się m.in.:

• zapalenie wsierdzia,
  
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
  
• zapalenia kości,
  
• powstawanie ropni w tkankach miękkich (np. w wątrobie, płucach, mózgu, nerkach),
  
• zakażenia i opóźnienie gojenia ran pooperacyjnych.
  

Duże znaczenie ma fakt, że bakterie takie łatwiej przenikają do miejsc, gdzie toczy się już jakiś proces zapalny lub gdzie dochodzi do zastoju płynów. W ten sposób powstają np. infekcje w przebiegu kamicy dróg żółciowych lub moczowych, zapalenia pęcherza moczowego przy utrudnieniach w odpływie moczu. Zakażeniu może ulec płyn pojawiający się w jamie opłucnej czy w osierdziu. U kobiet łatwiej rozwija się np. zapalenie przydatków, gdyż z krwią dociera do nich czynnik zakaźny – bakterie.

Sanacja jamy ustnej względna i bezwzględna

Sanację jamy ustnej można wykonywać profilaktycznie, aby zapobiec ewentualnym przyszłym powikłaniom. Wówczas odbywa się ona stopniowo, w ramach podstawowej opieki stomatologicznej. Szczególnym wskazaniem do takiej, określanej jako względna, sanacji może być na przykład planowanie ciąży (która wpływa na układ odpornościowy i powoduje duże obciążenie organizmu).

W niektórych sytuacjach, gdy chory jest w ciężkim stanie, a ognisko okołozębowe mogłoby być przyczyną zagrożenia zdrowia i życia chorego, wykonuje się szybką, tzw. bezwzględną sanację jamy ustnej. Podczas jednego lub kilku zabiegów usuwa się wszystkie ogniska zapalne. U bardzo zaniedbanych pacjentów wykonuje się niekiedy ekstrakcję nawet kilkunastu zębów nienadających się do leczenia. Zabieg sanacji jamy ustnej może być wtedy przeprowadzony w znieczuleniu ogólnym.

Wskazaniem do bezwzględnej sanacji jamy ustnej są np.:

• zapalenie wsierdzia,
  
• konieczność wykonania rozległego zabiegu operacyjnego,
  
• ciężka choroba obniżająca odporność,
  
• stosowanie leków immunosupresyjnych albo dużych dawek sterydów,
  
• zaostrzenie przewlekłych procesów zapalnych albo rozsiane ropnie o nieznanym źródle pochodzenia.