Rwa kulszowa związana jest z dysfunkcją nerwów rdzeniowych, tworzących nerw kulszowy, który uznaje się za największy nerw układu obwodowego człowieka. Zlokalizowany jest on w okolicy lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa, mięśnia gruszkowatego i pośladkowego oraz dołu podkolanowego.

Czym jest rwa kulszowa? - przyczyny schorzenia

Rwa kulszowa, potocznie nazywana również atakiem korzonków nerwowych, jest schorzeniem, którego bezpośrednią przyczyną jest ucisk na nerw kulszowy. W zależności od jego lokalizacji, wyróżnia się:

• rwę kulszową ramienną, której charakterystycznym objawem jest ból, promieniujący do szyi, ramion i kończyn górnych,
  
• rwę kulszową lędźwiową, w przypadku której ból pojawia się w okolicach lędźwi, pośladków, kończyn dolnych,
  
• rwę kulszową udową, zlokalizowaną, w głównej mierze w odcinku lędźwiowym i krzyżowym kręgosłupa oraz udach.
  

Bezpośrednią przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na nerwy rdzeniowe. Zazwyczaj podłożem takiego stanu są schorzenia kręgosłupa w tym przede wszystkim: choroby zwyrodnieniowe, skrzywienia kręgosłupa i dyskopatie. Niekiedy ucisk ten spowodowany jest otyłością, cukrzycą lub zmianami nowotworowymi. Czynnikiem predestynującym do pojawienia się objawów rwy kulszowej jest ciąża oraz nadmierny wysiłek fizyczny, w którym nadwyrężane są krążki międzykręgowe. Niekiedy podłożem tego schorzenia może być również dieta uboga w witaminy i substancje mineralne.

Objawy rwy kulszowej

Rwa kulszowa jest schorzeniem o charakterystycznych objawach, co sprawia, że jest ona stosunkowo prosta do zdiagnozowania. Najczęstszym symptomem tej dolegliwości jest nagły i bardzo intensywny ból, zlokalizowany najczęściej w obrębie lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa. Niekiedy może on promieniować do pośladków i kończyn dolnych (szczególnym przypadkiem rwy kulszowej jest jej postać ramienna, w przypadku której ból pojawia się w okolicy szyi, rąk i ramion). 

Zwykle dolegliwościom bólowym towarzyszy osłabienie mięśni oraz poczucie drętwienia i mrowienia. W ciężkich przypadkach rwy kulszowej może dochodzić do parestezji (czucia opacznego) oraz zaburzeń czucia. Właściwym dla tego schorzenia jest tzw. objaw Lasègue’a, który cechuje się przybierającym na sile bólem podczas biernego podnoszenia wyprostowanej kończyny dolnej. Niekiedy tym dolegliwościom bólowym może towarzyszyć również biegunka i nietrzymanie moczu.

Polecamy: Objaw Lasegue’a jako jeden z objawów rwy kulszowej

Więcej o rwie kulszowej dowiecie się z filmu:

Atak rwy kulszowej – co robić?

Nie da się zlekceważyć ataku rwy kulszowej. Jest to na tyle silny ból, że automatycznie zmusza do zmiany postawy, do odstawienia ciężaru. Przez pierwsze 2 dni należy po prostu odpocząć, pozycja na boku z ugiętymi nogami w stawach biodrowych i kolanowych bądź pozycja na plecach z ugiętymi nogami mogą przynieść nieznaczną ulgę, choć nie należy zbyt długo pozostawać nieruchomo w łóżku. Konieczna jest konsultacja lekarska, jeśli ból utrzymuje się dłużej niż 3-4 dni i nie ustępuje. Do łagodzenia bólu można wykorzystać dostępne bez recepty leki, jak ibuprofen, diklofenak, meloksykam. Można wspomóc się miejscowo maściami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi, a także rozgrzewającymi okładami czy specjalnymi plastrami.

Jak leczyć rwę kulszową?

W diagnostyce schorzeń kręgosłupa, w tym również rwy kulszowej, wykorzystuje się: angiografię rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej oraz badanie rentgenowskie. W większości przypadków schorzenia leczenie skupia się na wyeliminowaniu objawów i czynników ryzyka. Choremu podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki przeciwbólowe. Zaleca się również odpoczynek i nieprzeciążanie kręgosłupa, np. zrezygnowanie z pracy fizycznej. W wielu przypadkach leczeniem wspomagającym jest rehabilitacja.

W ciężkich przypadkach chorobowych wdraża się leczenie operacyjne. Jest ono wskazane przy wystąpieniu takich objawów, jak: niedowład kończyn dolnych, zatrzymanie moczu, zaburzenia czucia w okolicach miejsc intymnych oraz zaburzenia odruchów. W leczeniu operacyjnym często wykorzystuje się mikrodiscektomię, która polega na usunięciu jądra miażdżystego.

Rwa kulszowa – rehabilitacja i ćwiczenia

Rehabilitacja i ćwiczenia to (po ustąpieniu ostrej fazy bardzo silnego bólu) najlepszy sposób na szybsze odzyskanie sprawności ruchowej, zmniejszenie natężenia dolegliwości i wcześniejsze ich ustąpienie.

Warunkiem rozpoczęcia takich działań jest konsultacja lekarska, która pozwala wykluczyć istnienie objawów neurologicznych pod postacią niedowładów lub porażenia. Dodatkowe badania obrazowe, takie jak np. tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (NMR, MRI), pozwalają na sprawdzenie, czy przyczyną ucisku nie jest np. całkowite wypadnięcia jądra miażdżystego albo inne uszkodzenie wymagające leczenia chirurgicznego.

Zadaniem rehabilitacji u chorego z rwą kulszową jest przede wszystkim ustawienie kręgosłupa w prawidłowej pozycji (bez bocznego skrzywienia, nadmiernego zgięcia lub przeprostu) tak, aby nie uciskał na korzenie nerwów rdzeniowych. Jeśli ten cel nie zostanie osiągnięty, dolegliwości będą nasilać się, a dodatkowo rozwiną się niedowłady w obrębie kończyny dolnej.

Działania rehabilitacyjne zabezpieczają w okresie trwania bólu przed powstawaniem przykurczów mięśni, a jeśli dochodzi do zaburzenia unerwienia mięśni – zwiększają ich siłę.

Nie należy również zapominać o tym, że masaż i aktywność ruchowa wyzwalają u każdego człowieka dodatkową dawkę endorfin, które nie tylko poprawiają nastrój, ale mają również działanie przeciwbólowe.

Pomiędzy nawrotami choroby intensywna rehabilitacja (głównie ruchowa) może wzmocnić mięśnie przykręgosłupowe odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowej pozycji ciała, poprawić biomechanikę ruchów. Można też w trakcie specjalnych sesji instruktażowych nauczyć pacjenta, jakie ćwiczenia i w jaki sposób wykonywać, gdy pojawi się kolejny epizod choroby.

Metody rehabilitacji w rwie kulszowej

Rehabilitacja w rwie kulszowej obejmuje metody, takie jak:

• kinezyterapia pasywna – stosowana w czasie trwania dolegliwości bólowych – terapeuta porusza kończynami chorego i pomaga mu czynnie wykonywać inne ruchy,
• kinezyterapia aktywna – chory trenuje własnymi siłami, pod kontrolą lub przy niewielkiej pomocy rehabilitanta; część tych ćwiczeń może być wykonywana w odciążeniu, np. w wodzie,
• techniki manualne (masaże, mobilizacja i manipulacja) – techniki te rozluźniają przykurczone, napięte mięśnie, które albo same są przyczyną bólu, albo nie pozwalają kręgosłupowi na powrót do prawidłowej pozycji, 
• elektroterapia – np. przezskórna stymulacja nerwów (TENS), diadynamik (DD), diatermia krótkofalowa (DKF) – metody wspierające leczenie bólu i zapobiegające osłabieniu mięśni,
• taping – zakładanie pacjentowi specjalnych plastrów (taśm) na skórę, które wymuszają zachowanie prawidłowej pozycji ciała i ograniczają nadmierne ruchy.

Ważne jest prawidłowe kształtowanie zwyczajów chorego. Powinien on między zaostrzeniami prowadzić aktywny tryb życia (spacery, pływanie, jazda na rowerze), ograniczyć nadwagę lub nie dopuścić do jej powstania. Niekorzystne jest chodzenie w butach niestabilnych lub na wysokim obcasie. Siedzieć należy w ergonomicznych krzesłach lub fotelach, zapewniających prawidłowe podparcie części lędźwiowej. Chory powinien być również uprzedzony o tym, że zbyt miękki materac w łóżku lub układanie głowy i ramion na dużych poduszkach może wymuszać nieprawidłową pozycję w trakcie snu i powodować nawrót rwy kulszowej.