RTG (badanie rentgenowskie, inaczej zwane prześwietleniem) kolana to badanie powszechnie stosowane w ortopedii i traumatologii. Staw kolanowy należy do jednego z najbardziej obciążonych stawów, dlatego często ulega różnego rodzaju urazom i jest podatny na zmiany patologiczne. RTG kolana pomaga ustalić charakter potencjalnych zmian w stawie kolanowym.

Staw kolanowy a prześwietlenie RTG

Ludzkie kolano w trakcie wykonywania funkcji (zginania oraz rotacji) jest narażone na ogromne przeciążenia. U zdrowych osób bez nadwagi obciążenie na kolana w trakcie normalnego chodzenia może pięciokrotnie przewyższać wagę ciała. W czasie aktywności fizycznej obciążenia mogą nawet dwunastokrotnie przewyższać wagę osoby podejmującej wysiłek fizyczny. Ze względu na duże przeciążenie, już nieznaczny wzrost wagi jest odczuwalny dla kolan. Staw kolanowy łączy udo z podudziem i ma skomplikowaną budowę. Składa się z kości (udowej ,piszczelowej oraz rzepki), chrząstek (łąkotki), mięśni, więzadeł (krzyżowe przednie i tylne, poboczne piszczelowe, poboczne strzałkowe, podkolanowe łukowate, podkolanowe skośne, więzadło właściwe rzepki) oraz ścięgien.

Obrazowanie kolana metodą RTG to jedno z najczęstszych badań stosowanych w ortopedii, zaliczane jest do radiografii konwencjonalnej. Prześwietlenie wykorzystuje promienie rentgenowskie (zwane także promieniami X), które przechodząc przez ciało, dają obraz elementów wchodzących w skład stawu kolanowego. Metoda RTG pozwala na wykonanie obrazowania statycznego oraz dwuwymiarowego. RTG kolana jest badaniem ogólnodostępnym, które można wykonać w placówkach publicznych oraz prywatnych. Ceny badań różnią się od siebie, lecz zazwyczaj nie przekraczają kilkudziesięciu złotych.

Wskazania do wykonania RTG kolana

RTG kolana jest jednym z najpowszechniejszych badań diagnostycznych, ze względu na szybki czas wykonania oraz niewielką cenę w stosunku do innych badań obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny (MRI) kolana. W porównaniu do wymienionego badania ma jednak mniejszą wartość diagnostyczną, ponieważ nie umożliwia dokładnej oceny tkanek miękkich, mięśni i pozostałych struktur otaczających staw kolanowy. Stanowi jednak dobre badanie do potencjalnego wykluczenia uszkodzeń lub chorób tkanek kostnych, ze względu na dużą widoczność kości na zdjęciach rentgenowskich. Pozostałymi wskazaniami do przeprowadzenia prześwietlenia są:

• nieokreślone bóle kolana i w jego okolicach,
  
• urazy stawu kolanowego spowodowane aktywnością fizyczną,
  
• urazy kolana spowodowane wypadkami komunikacyjnymi,
  
• pozostałe uszkodzenia kolana,
  
• zmiany zapalne stawu kolanowego,
  
• zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego,
  
• podejrzenie złamania kości długich tworzących staw kolanowy,
  
• dna moczanowa,
  
• podejrzenie uszkodzenia więzadeł,
  
• zmiany zapalne ścięgien,
  
• zmiany zapalne kaletki maziowej,
  
• podejrzenie złamania lub zwichnięcia rzepki,
  
• wady wrodzone,
  
• wady rozwojowe,
  
• choroba Larsena-Johanssona,
  
• choroba Osgooda-Schlattera,
  
• oddzielająca kostno-chrzęstna martwica jałowa kolana,
  
• reumatoidalne zapalenie stawów,
  
• przewlekła niestabilność kolana,
  
• podejrzenie zmian nowotworowych kości.
  

Przygotowania i przeciwwskazania do RTG kolana

Do przeprowadzania RTG kolana nie trzeba się specjalnie przygotowywać, ani być na czczo w dniu badania. Absolutnym przeciwwskazaniem jest ciąża (ze względu na wysokie ryzyko uszkodzenia płodu przez promienie rentgenowskie). Na badanie należy wziąć ze sobą poprzednio wykonane zdjęcia stawu kolanowego.

Co to jest chondromalacja rzepki (kolana)? Dowiesz się tego z naszego filmu:

Jak wygląda RTG kolana i co pokazuje?

W standardowej rentgenodiagnostyce dla pełnej oceny stanu kolanowego konieczne jest przeprowadzenie czterech projekcji: przednio-tylnej, bocznej, zdjęcia tunelowego (projekcja półosiowa), a także osiowej. Wykonywane jest zdjęcie obu stawów kolanowych, w celu porównania ewentualnych zmian i ich zaawansowania. Ponadto, istnieje specjalny rodzaj projekcji, który może pomóc w diagnostyce skomplikowanych urazów stawu kolanowego (uszkodzenia więzadła krzyżowego, przewlekła niestabilność kolan). Jest nim zdjęcie stresowe, polegające na obciążeniu badanej kończyny (tzw. pozycje wymuszone). Przykładając odpowiednie obciążenie od strony bocznej lub przyśrodkowej stawu, dokonuje się oceny dynamicznej szpary stawowej, co może być przydatne w doborze odpowiedniej metody terapii schorzeń i urazów stawu kolanowego. W porównaniu do standardowego RTG, prześwietlenie stawu kolanowego w pozycjach wymuszonych ma większą czułość i swoistość w ocenie ewentualnych uszkodzeń kolana.

Choć wartość diagnostyczna RTG stawu kolanowego jest mniejsza niż badanie rezonansem magnetycznym lub tomografem, pozwala na dobre uwidocznienie kości udowej (i jej potencjalnego złamania), kości piszczelowej (wraz z potencjalnym złamaniem), wyniosłości międzykłykciowej (i jej potencjalnego oderwania), dołu międzykłykciowego, powierzchni stawowej, ewentualnych złamań kostno-chrzęstnych, pogrubienia części miękkich. Jak widać w diagnostyce schorzeń kolana RTG znajduje bardzo szerokie zastosowanie.