Rehabilitacja kardiologiczna powiązana jest z przebyciem przez pacjenta incydentu sercowego, często – zagrażającego jego zdrowiu i życiu. Dzięki współczesnym technikom leczenia i dostosowaniu zakresu i intensywności ćwiczeń chory ma szansę na powrót do normalnego życia i pracy zawodowej.

Wczesna rehabilitacja kardiologiczna

Idea wczesnej rehabilitacji kardiologicznej narodziła się, gdy stwierdzono, że najlepszą metodą walki z nawrotami niekorzystnych zdarzeń sercowych nie jest długotrwałe leżenie i minimalizowanie obciążenia serca, ale szybkie leczenie interwencyjne. Dawne metody terapii ostrych stanów sercowych opierały się głównie na farmakoterapii i ograniczaniu aktywności oraz biernym oczekiwaniu na możliwie maksymalną regenerację tkanek serca. Postępy techniki medycznej sprawiły, że obecnie we wczesnych fazach schorzeń, takich jak zawał, ciężkie zaburzenia rytmu czy nawracające niedokrwienie, można zidentyfikować ich pierwotną przyczynę. Miejsce zaburzenia przepływu krwi precyzyjnie lokalizuje się z pomocą badań obrazowych. W praktyce wykorzystuje się przede wszystkim:

• cewnikowanie serca, dużych naczyń i tętnic wieńcowych połączone z kontrastowymi badaniami angiograficznymi,
  
• echokardiografię (echo serca),
  
• badanie przepływów krwi za pomocą ultrasonografii (USG) dopplerowskiej.
  

Ogromnie pomocne są badania elektrokardiograficzne (EKG), które z dużą dokładnością wskazują strefę niedokrwienia, typ i mechanizm powstawania zaburzeń rytmu.

Precyzyjna diagnostyka umożliwia zmianę podejścia do ostrych stanów niedokrwiennych i powstających w związku z tym objawów. Chory, trafiwszy do specjalistycznego ośrodka, ma szanse na bardzo szybkie wykonanie opisanych badań i podjęcie interwencji chirurgicznej, zmierzającej do odtworzenia prawidłowego przepływu krwi w niedokrwionym obszarze serca. Zmniejsza to skalę uszkodzeń i często pozwala na odzyskanie początkowej wydolności. Proces postępuje o wiele szybciej, jeśli chory jest we wczesnej fazie leczenia poddawany ćwiczeniom biernym, a następnie podejmuje aktywność fizyczną, na jaką w danej chwili pozwala stan jego zdrowia. Stąd duży nacisk kładziony jest na wczesną rehabilitację kardiologiczną.

Niezbędnym warunkiem skutecznego usprawniania chorego jest ciągłe monitorowanie stanu zdrowia i wydolności serca. Pozwala to na dostosowanie zakresu ćwiczeń i zapobiega narażaniu pacjenta na przeciążenie i nawrót dolegliwości.

Rehabilitacja kardiologiczna – u kogo jest stosowana?

Rehabilitacja kardiologiczna obejmuje pacjentów, którzy trafiają do specjalistów z powodu wielu schorzeń i leczeni są różnymi metodami. Najczęstsze stany chorobowe to:

• niestabilna dusznica bolesna – nawracające i niedające się skutecznie leczyć metodami zachowawczymi niedokrwienie serca,
  
• zawał mięśnia sercowego,
  
• nawracające zaburzenia rytmu serca,
  
• niewydolność krążenia.
  

Zobaczcie, co się dzieje z naszym sercem w trakcie zawału:

Pacjentów poddaje się zabiegom, które mają poprawić ukrwienie serca i jego wydolność. Wśród metod leczniczych dominują obecnie zabiegi wykonywane w trakcie cewnikowania – tzw. przezskórne interwencje wieńcowe:

• rozszerzanie zwężonych naczyń za pomocą balonikowania,
  
• zakładanie stentów naczyniowych, czyli rurkowatych, sprężystych elementów, które od środka „wspierają” ściany tętnic, nie pozwalając im na zwężenie się lub zapadanie,
  
• doraźne wykonanie przezskórnej embolektomii (usunięcia skrzepliny) z tętnic płucnych, co wydatnie poprawia wydolność serca i ogranicza powikłania krążeniowe.
  

Rehabilitacja kardiologiczna obejmuje również chorych po zabiegach, takich jak: wytworzenie pomostów tętniczo-żylnych (tzw. by-passów), wszczepienie rozrusznika (w tym modeli umożliwiających doraźną kardiowersję lub defibrylację), przeszczep zastawek, transplantacja serca.

Rehabilitacja kardiologiczna – etapy

Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna jest, zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, podzielona na trzy etapy. Etap pierwszy to wczesna rehabilitacja kardiologiczna, która rozpoczynana jest w oddziale kardiologicznym, kiedy pacjent jeszcze leży i jest intensywnie leczony. W dużej mierze są to ćwiczenia bierne, tzn. prowadzone przez fizjoterapeutę i niewymagające użycia siły przez chorego. Stosuje się masaże, powtarzane w cyklach zginanie i prostowanie kończyn, pomaga pacjentowi przy pierwszych próbach siadania i pionizacji. Dzięki temu usprawnia się krążenie obwodowe, unika się powstawania zastoju i niezwykle niebezpiecznych powikłań zakrzepowo-zatorowych, które mogą nawet zagrozić życiu pacjenta.

Prowadzona na bieżąco diagnostyka (w tym – monitorowanie parametrów laboratoryjnych) pozwala na określenie, kiedy chory może przystąpić do kolejnych etapów rehabilitacji i podjąć wskazany wysiłek. Wydolność określa się też za pomocą prób wysiłkowych, ciągłego monitorowania rytmu serca i zapisu EKG, regularnych pomiarów ciśnienia krwi.

Drugi etap rehabilitacji kardiologicznej obejmuje pobyt w rehabilitacyjnych oddziałach wyspecjalizowanych w leczeniu chorób serca oraz wczesną rehabilitację ambulatoryjną. Trzecia faza to późna ambulatoryjna rehabilitacja kardiologiczna z zastosowaniem ćwiczeń, które dobierane są w oparciu o powtarzane regularnie badanie stanu klinicznego chorego i wydolności serca.

Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna

Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna to proces wielospecjalistycznej opieki nad pacjentem z problemami sercowymi. Oprócz leczenia i monitorowania choroby podstawowej niezwykle duże znaczenie ma właściwy tryb życia. Chory często nie może pogodzić się z ograniczeniami narzuconymi przez chorobę czy leczenie, np. koniecznością porzucenia nałogu palenia, zmiany sposobu odżywiania się. Wielką trudność (szczególnie gdy choroba nie pozwala na intensywną aktywność fizyczną) sprawia walka z nadwagą i otyłością, które są istotnymi czynnikami ryzyka w chorobach serca. Dlatego kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna jest realizowana przez dobrze zorganizowane zespoły złożone z lekarzy różnych specjalności, psychoterapeutów, rehabilitantów i dietetyków.