Objawy raka jelita grubego powiązane są z jego lokalizacją. Może on pojawić się w obrębie okrężnicy, esicy lub odbytnicy. Rozwój choroby w tym ostatnim umiejscowieniu jest na tyle charakterystyczny, że choć odbytnica jest anatomicznie częścią jelita grubego, często jej nowotwory opisuje się jako osobną jednostkę chorobową.

Rak jelita grubego – występowanie

Rak jelita grubego najczęściej rozwija się po 50. roku życia, zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Jest przyczyną około 700 000 zgonów na świecie w ciągu roku. Kilka procent zachorowań wiąże się z czynnikami wrodzonymi, takimi jak polipowatość rodzinna lub inne uwarunkowania genetyczne. U osób, w których najbliższej rodzinie były obserwowane przypadki raka jelita grubego, prawdopodobieństwo rozwoju choroby jest zdecydowanie większe.

Epidemiolodzy za najistotniejsze uznają czynniki środowiskowe. Wśród nich wymienia się takie, jak:

• dieta bogata w czerwone mięso,
  
• namiar potraw grillowanych lub wędzonych,
  
• otyłość, szczególnie połączona z małą aktywnością fizyczną,
  
• palenie papierosów,
  
• nadużywanie alkoholu,
  
• cukrzyca (szczególnie z insulinoopornością),
  
• dieta uboga w błonnik, prowadząca do zaparć,
  
• nawracające nieswoiste zapalenia jelit.

Wczesne objawy raka jelita grubego

Początkowe objawy raka jelita grubego są nieswoiste i trudne do zinterpretowania. Chory skarży się na nawracające uczucie wzdęcia, brak regularnego rytmu w wypróżnianiu się, osłabienie, bóle w obrębie jamy brzusznej. Do symptomów tych dołączają później naprzemienne biegunki i zaparcia oraz objawy anemii. Zwykle wiązane są one z kamicą pęcherzyka lub dróg żółciowych, nieżytami żołądkowo-jelitowymi, niedokwaśnością żołądka, niedoborem enzymów trzustkowych albo z nietolerancją niektórych pokarmów.

Objawy raka jelita grubego

Zakres objawów towarzyszących nowotworowi jelita grubego jest związany z jego umiejscowieniem.

Rak prawej części jelita grubego (tzn. wstępnicy i części poprzecznicy) bardzo długo nie daje specyficznych objawów i w badaniu klinicznym sprawia poważne trudności diagnostyczne. Dolegliwości mogą sugerować kolkę wątrobową lub zapalenie pęcherzyka żółciowego, problemy żołądkowe lub bóle trzustki. Jeśli rak rozwija się w początkowym odcinku okrężnicy, czyli kątnicy, bóle pojawiają się w prawym podbrzuszu i mogą być mylone z przewlekłym stanem zapalnym wyrostka robaczkowego lub uchyłka Meckela, a u kobiet – przydatków. Choć często dochodzi do krwawienia z guza, nie można tego zauważyć obserwując stolec, ponieważ krew w trakcie dalszego pasażu jelitowego ulega rozkładowi. Można ją wykryć w badaniach laboratoryjnych kału.

Objawy raka lewej połowy okrężnicy i esicy są bardziej wyraziste. Częściej obserwuje się biegunki i zaparcia, wzdęcia. Stolec może być zabarwiony ciemną lub żywoczerwoną, wymieszaną z nim krwią albo mieć śluzowy, luźny charakter oraz wyjątkowo nieprzyjemny zapach.

Rak odbytnicy (szczególnie w jej końcowym odcinku) powoduje następujące objawy:

• uczucie ciągłego parcia na stolec,
  
• wrażenie niepełnego wypróżnienia,
  
• ołówkowe, cienkie stolce,
  
• pojawianie się na powierzchni kału pasem świeżej, żywoczerwonej krwi.
  

Ponieważ rozwojowi guza bardzo często towarzyszą krwawienia, a zaburzenia czynności okrężnicy powodują zmniejszenie wchłaniania i fizjologicznej syntezy witamin, u większości chorych dość szybko pojawiają się objawy niedokrwistości o typie anemii mikrocytarnej.

Niezależnie od lokalizacji, rak jelita grubego może powodować inne ciężkie powikłania, takie jak perforacja jelita z zapaleniem otrzewnej, niedrożność jelit, przetoka żółciowo-jelitowa.

W warunkach fizjologicznych w świetle jelita grubego bytują bakterie kałowe E. coli, które spełniają istotną funkcję w procesie przekształcania resztek pokarmowych. Ich wydostanie się poza jelito może być jednak przyczyną groźnej infekcji. Dlatego w przebiegu choroby nowotworowej może dojść do posocznicy lub zapalenia otrzewnej o bardzo ciężkim przebiegu.

Późne objawy raka jelita grubego związane są z pojawieniem się przerzutów. Mogą one powstawać przez ciągłość (naciekanie przez guz okolicznych tkanek), rozsiew w obrębie jamy otrzewnej albo przeniesienie komórek nowotworowych z krwią do odległych narządów (zwykle są to wątroba, płuca, kości, mózg). Objawy są typowe dla miejsc, w których przerzuty powstały. Na tym etapie choroby dodatkowo obserwuje się też gwałtowny, postępujący ubytek masy ciała połączony z wyniszczeniem organizmu.

Zobacz film i sprawdź jak jest zbudowany układ pokarmowy:

Rozpoznawanie raka jelita grubego

Podstawową rolę w skutecznym leczeniu odgrywa wczesne rozpoznanie choroby.

Standardowo po 50. roku życia (a u osób obciążonych rodzinnym występowaniem raka jelita grubego nawet już po 40. roku życia) zaleca się okresowe (co 2 lata) badanie kału na krew utajoną.

Ważne jest regularne badanie pacjentów per rectum – w zasięgu palca znajduje się zdecydowana większość umiejscowionych w odbytnicy guzów.

Profilaktyka powinna również obejmować okresową kolonoskopię – badanie endoskopowe, pozwalające na ocenę od wewnątrz całej długości jelita grubego oraz usuwanie zmian, które mogą być punktem wyjścia do rozwoju nowotworu). W zależności od wskazań badanie powinno się powtarzać co 5–10 lat.