Psychoza maniakalno-depresyjna czy cyklofenia to nazwy poniekąd historyczne. Obecnie używa się określeń „choroba afektywna dwubiegunowa” lub „zaburzenia afektywne dwubiegunowe”. Częstość występowania schorzenia można oszacować na około 2% społeczeństwa, jednak stopień rozpowszechnienia objawów wchodzących w zakres tej choroby jest zdecydowanie wyższy. Jest to zaburzenie charakteryzujące się występowaniem epizodów depresyjnych lub maniakalnych, czy też epizodów o charakterze mieszanym. Pomiędzy nimi występują okresy całkowitego lub znaczącego ustąpienia objawów klinicznych. Choroba staje się istotnym problemem społecznym, gdyż dotyka często osób w młodym wieku, przez co niejednokrotnie czyni je niezdolnymi do pracy. Prowadzi do zaburzeń w zakresie funkcjonowania społecznego, rodzinnego, zawodowego. Skuteczne leczenie jest możliwe pod warunkiem wczesnego rozpoznania i właściwej współpracy chorego z lekarzem.

Psychoza maniakalno-depresyjna – czym jest?

Należy pamiętać, że psychoza maniakalno-depresyjna nie jest jedną konkretną chorobą, dającą określone objawy. Jest to kilka przeplatających się zaburzeń o odmiennym obrazie klinicznym. Poszczególne epizody mają różne nasilenie, przebieg, w różnym stopniu odpowiadają na leczenie. Wyróżnia się kilka typów psychozy maniakalno-depresyjnej, a mianowicie:

• typ I – liczne epizody depresyjne przeplatające się z kilkoma epizodami manii,
  
• typ II – liczne epizody depresji przeplatające się kilkoma epizodami hipomanii (manii o mniejszym nasileniu),
  
• typ III – epizody depresyjne, manii, hipomanii, które wynikają ze stosowania leków przeciwdepresyjnych,
  
• typ III i hipomania – wynik nadużycia alkoholu lub innych substancji czynnych,
  
• typ sezonowy – w okresie jesienno-zimowym pojawiają się epizody depresji, natomiast w miesiącach letnich – manii.
  

Częstotliwość występowania zmiany faz jest różna. Może występować jeden epizod raz na kilka lat, jak również kilka zmian nastroju w jednym miesiącu. Poszczególne epizody mają specyficzne objawy kliniczne.

Jakie są pierwsze objawy depresji? Odpowiedź znajdziesz w naszym filmie:

Przyczyny psychozy maniakalno-depresyjnej

Na powstanie oraz na przebieg choroby wpływ ma wiele czynników biologicznych, społecznych i psychicznych. Bardzo istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne. Istnieją podejrzenia co do tendencji do dziedziczenia psychozy maniakalno-depresyjnej, choć należy pamiętać, że nie ma jednej konkretnej przyczyny choroby. Do jej wystąpienia, a także stopnia nasilenia objawów przyczynia się kilka czynników. Bardzo duży wpływa mają wszelkiego rodzaju czynniki psychospołeczne czy środowiskowe. Samo nasilenie objawów bardzo koreluje z wieloma czynnikami psychicznymi, jak np. z relacjami z bliskimi czy z właściwym rytmem dnia.

Objawy psychozy maniakalno-depresyjnej

Objawy kliniczne różnią się w zależności od tego, jaki epizod ma aktualnie chory lub czy jest w fazie remisji, czyli wycofania się objawów chorobowych.

Epizod depresyjny objawia się obniżeniem nastroju, brakiem radości z życia, utratą zdolności do cieszenia się tym, co do tej pory sprawiało radość i przyjemność. Chory traci wszelkie zainteresowania, traci siły, energię i chęć życia. Objawy obejmują również zaburzenia pamięci, koncentracji, osłabienie, problem z wykonywaniem codziennych czynności, nawet tych higienicznych. Wśród objawów epizodu depresji wymienia się także:

• zahamowanie psychoruchowe, czyli pozostanie w totalnym bezruchu, niemożność nawiązania z chorym żadnego kontaktu słownego ani wzrokowego,
  
• nadmierną senność,
  
• spadek libido,
  
• drażliwość, płaczliwość,
  
• próby samobójcze,
  
• myślenie depresyjne, czyli pesymistyczne,
  
• objawy wytwórcze w postaci urojeń, poczucia winy, beznadziejności,
  
• halucynacje słuchowe w postaci głosów nakazujących czy oskarżających.
  

Epizod maniakalny jest zupełnie odwrotny. Charakteryzuje się podwyższonym nastrojem. Objawy to:

• nadpobudliwość,
  
• wesołkowatość,
  
• próby narzucania innym własnej woli,
  
• łatwe popadanie w złość, a nawet we frustrację,
  
• słowotok,
  
• gonitwa myśli,
  
• nielogiczne wypowiedzi,
  
• bezkrytyczność wobec siebie,
  
• nadmiar energii,
  
• bezsenność.
  

Czasami pacjent nie ma typowej manii, a tzw. hipomanię. Objawy są wtedy mniej nasilone i krócej trwają. Chory ma wtedy zwiększony napęd psychoruchowy, jednak jest w stanie nad tym choć częściowo zapanować. Niektórzy chorzy mogą mieć również epizody mieszane, podczas których współwystępują objawy depresji i manii. Chory może więc być nadmiernie pobudzony, jednak towarzyszą mu wtedy myśli negatywne. Ma dużą skłonnością do prób samobójczych. Jeśli właściwie współpracuje z psychiatrą, przyjmuje leki według zaleceń, może mieć coraz więcej okresów remisji, czyli stanów bez jakichkolwiek objawów klinicznych.

Psychoza maniakalno-depresyjna – czy jest uleczalna?

Celem leczenia psychozy maniakalno-depresyjnej nie jest jej całkowite wyleczenie, lecz uzyskanie jak najdłuższego okresu remisji, a także zapobieganie nawrotom. Leczenie jest długotrwałe i należy liczyć się z długoletnim przyjmowaniem leków, właściwie do końca życia. Mimo braku objawów zaleca się leczenie podtrzymujące i profilaktyczne. Bardzo istotną rolę odgrywa również psychoterapia.