Depresja doczekała się wielu opracowań naukowych popartych wnikliwymi badaniami. Mimo to nadal nastręcza problemów diagnostycznych. Często trudno odróżnić epizod depresyjny od zwykłego przygnębienia, a przewlekłą depresję od podobnych zaburzeń, np. dystymii.
Pierwsze objawy depresji
Początki choroby często pozostają niezauważone nie tylko przez bliskich cierpiącej na nią osoby, ale nawet przez samego chorego. Wczesne objawy depresji – u dzieci i dorosłych – są niespecyficzne i nie sposób jednoznacznie stwierdzić, czy nie są one symptomami fizycznych dolegliwości lub po prostu wynikiem spadku psychicznej formy. Choremu doskwierać może np. zmęczenie, brak energii, które wiązać można ze zwiększonym wysiłkiem w okresie poprzedzającym taki stan albo z zaburzeniami hormonalnymi.
Inne somatyczne objawy depresji w jej wczesnym stadium to bezsenność, bóle głowy, problemy ze strony układu pokarmowego (zaparcia, nudności). Są to wegetatywne sygnały rozwijającego się zaburzenia psychicznego, których obecność łatwo przypisać takim czynnikom, jak stresująca praca czy niewłaściwa dieta. Jeśli jednak powyższe objawy utrzymują się przez ponad dwa tygodnie, nie wolno ich lekceważyć.
Depresja nie przemija samoistnie i wymaga leczenia. Choroba może mieć poważne konsekwencje (do jej najgroźniejszych powikłań należą myśli i czyny samobójcze), więc obserwując u siebie lub u bliskich symptomy, które mogą świadczyć o jej rozwoju, należy skonsultować się z lekarzem. Depresję diagnozuje psychiatra, ale wstępnej oceny stanu pacjenta może dokonać także lekarz podstawowej opieki zdrowotnej.
Jakie są pierwsze objawy depresji? Odpowiedź znajdziesz w naszym filmie:
Przyczyny depresji a jej objawy
Depresja może mieć szereg przyczyn. Ze względu na nie powstały liczne klasyfikacje tej choroby. Często stosuje się podział na depresję egzogenną (rozwijającą się pod wpływem uwarunkowań zewnętrznych, np. życiowych niepowodzeń) i endogenną (spowodowaną zaburzeniami w funkcjonowaniu organizmu, np. nieprawidłowym poziomem neuroprzekaźników w obrębie ośrodkowego układu nerwowego).
Wyróżnia się także takie rodzaje depresji jak sezonowa (związana ze zmianami pór roku) czy poporodowa (powstająca na skutek zmian hormonalnych w organizmie kobiety). Choroba może przybierać postać epizodu, nawracać lub utrzymywać się przewlekle. W zależności od nasilenia objawów depresji mówi się o jej łagodnej, umiarkowanej lub ciężkiej postaci. Niezależnie od przyczyn zaburzenia i jego przebiegu symptomy są w każdym przypadku bardzo podobne. Zrozumienie powodów depresji jest o tyle istotne, że ułatwia podjęcie jej przyczynowego leczenia.
Jakie są objawy depresji?
Schorzenie zostało opisane m.in. w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD) oraz w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM). Za podstawowe objawy depresji uznaje się:
- utrzymujące się przez długi czas obniżenie nastroju (smutek, apatia, niepokój, irracjonalny lęk, drażliwość, napady płaczu),
- spadek energii i zmniejszenie aktywności, częste występowanie znacznego zmęczenia nawet po małym wysiłku,
- utratę zainteresowań (które wcześniej dawały satysfakcję) oraz zdolności do przeżywania przyjemności (anhedonia) i radości.
Powyższym objawom depresji towarzyszą zwykle dodatkowe zjawiska, których lista obejmuje:
- zmniejszoną pewność siebie i obniżoną samoocenę,
- nieuzasadnione poczucie winy i małej wartości,
- negatywną ocenę przeszłości i pesymistyczny obraz przyszłości,
- narastanie złego samopoczucia w godzinach porannych,
- wyraźne zahamowanie psychoruchowe, ograniczenie aktywności życiowej,
- obniżenie koncentracji uwagi, spadek sprawności myślenia, zapamiętywania,
- zaburzenia snu (bezsenność, wczesne budzenie się lub, przeciwnie, przewlekła senność), apetytu (powiązane z gwałtownym spadkiem lub przyrostem wagi) oraz libido,
- dolegliwości bólowe o niejasnej etiologii (bóle głowy, brzucha, mięśni),
- nawracające myśli samobójcze i zachowania autodestrukcyjne.
Zgodnie z obowiązującymi kryteriami diagnostycznymi, podejrzenie depresji można postawić wówczas, gdy spośród wyżej wyliczonych objawów co najmniej dwa podstawowe i dwa dodatkowe utrzymują się przez ponad dwa tygodnie (lub krócej – jeśli osiągają bardzo duże nasilenie i szybko narastają).
Diagnoza depresji
Depresję diagnozuje się na podstawie wywiadu od pacjenta i jego bliskich, który uzupełnić można o badanie z wykorzystaniem testów, np. skali depresji Becka. Zaobserwowane u chorego objawy depresji nie są jednak wystarczającą podstawą do orzeczenia choroby. Trzeba wykonać także podstawowe badania krwi i poziomu hormonów, by wykluczyć schorzenia, które mogą imitować depresję, np. nadczynność i niedoczynność tarczycy, mononukleozę, stwardnienie rozsiane, nowotwory, niedobory witaminowe. Należy pamiętać, że objawy depresji mogą być spowodowane lekami przyjmowanymi przez pacjenta, np. przeciwbólowymi, nasercowymi czy nasennymi.
Bibliografia:
- M. Seligman, E. Walker, D. Rosenhan, Psychopatologia, tł. J. Gilewicz, A. Wojciechowski, Poznań 2003, s. 271–277.
- A. Wrzesiak, Depresja, Łódź 2019.
- American Psychiatric Association, Diagnostic And Statistical Manual Of Mental Disorders, Fourth Edition, Waszyngton 1994.
- Mood [affective] disorders, [w:] ICD–10 Version: 2016, https://icd.who.int/browse10/2016/en#/F30-F39, [dostęp 12 czerwca 2019].