Nierozpoznane zapalenie wyrostka robaczkowego może prowadzić do rozlanego zapalenia otrzewnej, a nawet do śmierci. Każdy nagły i silny ból brzucha u dziecka należy skonsultować z lekarzem. Niestety objawy zapalenia wyrostka u dzieci bywają nietypowe, sugerują inne choroby, dlatego choroba często leczona jest zbyt późno.
Dlaczego dochodzi do zapalenia wyrostka robaczkowego?
Wyrostek robaczkowy to ślepy uchyłek początkowego odcinka jelita grubego, czyli kątnicy. Położony jest najczęściej w prawym dole biodrowym, choć zdarzają się także inne lokalizacje. Jego rola w organizmie człowieka nie została jak dotąd w pełni wyjaśniona. We wnętrzu wyrostka znajduje się dość duża ilość tkanki limfatycznej (grudek chłonnych), dlatego też najprawdopodobniej pełni on funkcje obronne. Usunięcie wyrostka robaczkowego nie powoduje jednak żadnych niekorzystnych objawów ani nie zwiększa podatności na infekcje.
Przyczyna około 80% zapaleń wyrostka robaczkowego pozostaje nieznana. Ze względu na położenie w przewodzie pokarmowym i wąskie światło, bardzo często dochodzi do zatkania wyrostka robaczkowego masami kałowymi. Niedrożność tej struktury może być spowodowana także obrzękiem poinfekcyjnym znajdującej się w jej wnętrzu tkanki chłonnej. U dzieci wyrostek może zostać zatkany także przez pasożyty, np. owsiki. Sytuacje te prowadzą do ucisku ściany wyrostka, a co za tym idzie, do jego niedokrwienia oraz do namnażania się znajdujących się w nim bakterii.
Jak objawia się zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci?
Zapalenie wyrostka robaczkowego cechuje się ogromnym zróżnicowaniem objawów oraz ich osobniczo zmiennym nasileniem. Symptomy mogą być podobne np. do zatrucia pokarmowego.
Najbardziej typowym objawem zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci jest ból brzucha. Jest on opisywany jako bardzo silny, kolkowy – nasila się przy skurczu, a daje chwilę ulgi w rozkurczu. Początkowo ból najbardziej nasilony jest wokół pępka, by po kilku godzinach przemieścić się w okolice prawego dołu biodrowego. Wzmaga się przy kaszlu oraz ruchach ciała. W większości przypadków u dzieci obserwuje się utratę apetytu, nudności, a nawet obfite wymioty. Może wystąpić także biegunka.
Gorączka zazwyczaj nie występuje, temperatura ciała nie przekracza 38°C, dochodzi jednak do przyspieszenia akcji serca i tętna. Dziecko staje się apatyczne, marudne, nie ma ochoty na zabawę, niechętnie się rusza – leżąc, podkula nóżki, czym chroni swoją prawą stronę. Szybkie naciśnięcie ręką na brzuch (wywołanie objawu Blumberga) powoduje bardzo silny ból oraz płacz.
Gdy wyrostek robaczkowy położony jest w innym niż typowo miejscu, np. za pęcherzem moczowym, mogą dołączyć objawy ze strony układu moczowego. Należy do nich częste oddawanie moczu czy bolesne parcie na mocz.
W przebiegu zapalenia wyrostka robaczkowego może powstać ropień okołowyrostkowy. Niekiedy dochodzi do przedziurawienia ściany wyrostka, czyli do perforacji. Powoduje to przedostanie się zakażonej treści jelitowej do jałowej jamy otrzewnej i rozwój rozlanego zapalenia otrzewnej. Perforacja wyrostka objawia się nagłym, jeszcze silniejszym, bólem brzucha. Pojawić się mogą objawy wstrząsu. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Jak wygląda diagnostyka zapalenia wyrostka robaczkowego?
Rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci nie zawsze jest szybkie i oczywiste. Konieczne jest zebranie wywiadu oraz dokładne badanie przedmiotowe jamy brzusznej przez lekarza. Obecność charakterystycznych objawów Jaworskiego (ból przy ucisku na prawy dół biodrowy podczas opuszczania prawej nogi) oraz Rovsinga (ból w prawym podbrzuszu przy ucisku dłonią na lewy dół biodrowy) może naprowadzić na właściwe rozpoznanie.
Pomocne w diagnostyce mogą okazać się badania krwi – wysokie białko C-reaktywne (CRP) oraz zwiększona liczba białych krwinek wskazują na aktywny proces zapalny. Pobierany jest także do badania mocz w celu wykluczenia infekcji dróg moczowych, która może powodować podobne objawy.
Badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej może, choć nie zawsze się to udaje, uwidocznić zmieniony zapalnie (powiększony powyżej 6 mm) wyrostek robaczkowy.
Na czym polega leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego?
Leczenie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego polega na jego chirurgicznym usunięciu (appendektomii). Wykonane może być na dwa sposoby – metodą klasyczną, czyli z otwarciem jamy brzusznej (laparotomia), lub laparoskopowo. Przed zabiegiem profilaktycznie podaje się pojedynczą dawkę antybiotyku. Ropień okołowyrostkowy musi zostać zdrenowany.
Leczenie zachowawcze antybiotykami oraz środkami przeciwbólowymi może być zalecone tylko w przypadku powstania nacieku okołowyrostkowego (złożonego z tkanek otaczających). Po około 8 tygodniach wykonywane jest jednak planowe usunięcie wyrostka robaczkowego. Wcześnie wykonany zabieg operacyjny powoduje pełne wyleczenie, dlatego też rokowania w tej chorobie są bardzo dobre.
Bibliografia:
1. Budner M., Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci, Medycyna Ogólna 2009,15(XLIV).
2. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.