Zapalenie ucha środkowego jest zdecydowanie częściej chorobą wieku dziecięcego – szacuje się, że 70% dzieci przechodzi przez ten stan przed ukończeniem trzeciego roku życia. U osób dorosłych jest to zdecydowanie rzadsze schorzenie. Jest to następstwo infekcji górnych dróg oddechowych, które odpowiednio szybko rozpoznane można wyleczyć nawet sposobami domowymi. Wysiękowe zapalenie ucha środkowego to poważniejsza odmiana tej choroby. Do standardowych objawów zapalenia ucha, takich jak gorączka, ból ucha, pogorszenie słuchu i szum w uszach, dochodzi płyn gromadzący się wewnątrz jamy bębenkowej.

Przyczyny wysiękowego zapalenia ucha środkowego

Bezpośrednią przyczyna wysiękowego zapalenia ucha jest niedrożność trąbki słuchowej. Dochodzi do niej przez rozmaite schorzenia, w tym: przerost migdałka gardłowego (tzw. trzeci migdał) oraz migdałków podniebiennych, refluks przełykowo-gardłowy, przebyte ostre zapalenie ucha środkowego, alergia, nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki, zbyt częste infekcje dróg oddechowych, choroby, które upośledzają usuwanie śluzu lub doprowadzają do nadmiaru jego wytwarzania (astma oskrzelowa, zespół nieruchomych rzęsek, mukowiscydoza), przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, rozszczep podniebienia oraz polipy nosa.

U dorosłych osób niedrożność tkanki słuchowej może być też spowodowana innymi czynnikami: guzem nosogardła, naświetlaniem tkanki głowy i szyi oraz nagłym urazem ciśnieniowym (barotraumą).

Objawy wysiękowego zapalenia ucha środkowego

Wyróżnione są trzy postaci wysiękowego zapalenia ucha, które są zależne od czasu trwania choroby: ostre trwa do 10 dni, podostre od 10 dni do 3 miesięcy, natomiast przewlekłe powyżej 3 miesięcy. Czas trwania nie jest jedyną różnicą pomiędzy tymi odmianami choroby – dochodzą do tego również objawy.

Dwie pierwsze postaci objawiają się typowo dla zapalenia ucha, poprzez gorączkę i ból ucha, a także pogorszenie słuchu, świąd ucha, szum oraz uczucie rozpierania spowodowane dużym nagromadzeniem wydzieliny surowiczej napierającej na błonę bębenkową.

Przewlekła postać wysiękowego zapalenia ucha nie daje żadnego z podstawowych objawów stanu zapalnego (gorączki i bólu ucha). Inne objawy nie są odczuwane w wystarczającym stopniu – niedosłuch (zwykle obustronny) nasila się w bardzo wolnym tempie.

Pozorny brak objawów powoduje trudność w rozpoznaniu wysiękowego zapalenia ucha środkowego u dziecka. W początkowej fazie choroby nie występują żadne wyraźne objawy, które jasno wskazałyby na to, co dolega malcowi. W takim wypadku warto jest obserwować zachowanie dziecka – jeżeli głośniej mówi, słucha głośniejszej muzyki, notorycznie zwiększa głośność telewizora lub prosi o powtórzenie słów skierowanych do niego, może to być jasnym sygnałem poważnej choroby ucha wewnętrznego.

Diagnostyka wysiękowego zapalenia ucha środkowego

Standardowymi badaniami mającymi na celu wykrycie wysiękowego zapalenia ucha środkowego są:

• otoskopia pneumatyczna – powiększony widok na błonę bębenkową, dzięki któremu widoczna jest zmiana jej barwy na żółtą, brunatną lub szaro-różową oraz obecność płynu w jej jamie;
  
• tympanometria – polega na mierzeniu odbicia fali dźwiękowej od błony bębenkowej podczas zmiany ciśnienia w przewodzie słuchowym wewnętrznym;
  
• audiometria tonalna – dodatkowe badanie mające na celu ocenę progu słyszenia.
  

Leczenie wysiękowego zapalenia ucha środkowego

Najczęstsza postać wysiękowego zapalenia ucha, półostra, ustępuje samoistnie w przeciągu 3 miesięcy. Jeżeli do tego nie dochodzi, stosowana jest farmakoterapia – osobie są podawane leki mukolityczne, które rozrzedzają płyn nagromadzony wewnątrz ucha, leki przeciwzapalne oraz środki obkurczające w postaci kropli do nosa lub inhalacji.

W niektórych przypadkach do terapii dołączane są antybiotyki, takie jak amoksycylina (czasami z kwasem klawulonowym), erytromycyna, cefalosporyna drugiej i trzeciej generacji oraz wankomycyna. Udowodniono, że antybiotykoterapia daje dobre efekty na w leczeniu wysiękowego zapalenia ucha u dzieci.

Innym często stosowanym zabiegiem u dzieci jest tympanocenteza, czyli nacięcie błony bebenkowej. W niektórych przypadkach dochodzi do całkowitego wycięcia błony lub drenaż ucha z wykorzystaniem rurek tympanostomijnych.

Jeżeli farmakoterapia nie daje żadnych efektów u osób dorosłych, wykonywany jest podobny zabieg - paracenteza (myringotomia), podczas której lekarz prowadzący zabieg nakłuwa błonę bębenkową, by wyssać z niej płyn i założyć na nią dren wentylacyjny.