Przewlekła choroba ziarniniakowa występuje stosunkowo rzadko – od 1:2000000 do 1:250000 żywych urodzeń. Należy do schorzeń o podłożu genetycznym, w których upośledzeniu ulega proces produkcji reaktywnych form tlenu (RFT). Ma to konsekwencje w całym łańcuchu odpowiedzi immunologicznych. Przede wszystkim układ odpornościowy nie jest w stanie zabić drobnoustrojów przez komórki znane jako „żerne”.

Przyczyny przewlekłej choroby ziarniniakowej

Choroby ziarniniakowe mogą rozwinąć się jako konsekwencja defektu genetycznego. Schorzenie dziedziczone jest w sposób autosomalny recesywny lub recesywny sprzężony z płcią, a mówiąc ściślej – z chromosomem X. Mutacje genetyczne mogą dotyczyć 1 z 5 genów, które odpowiedzialne są za kodowanie oksydazy NAPDH (formy zredukowanej dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego). Większość mutacji genetycznych dotyczy genu CYBB – 65% w Europie oraz w Ameryce. Reszta wad genetycznych obserwowana jest w obrębie genów: NCF1, NCF2, NCF4 i CYBA.

Upośledzenie działania oksydazy NADPH sprawia, że jest ona mniej aktywna w lizosomach, a to prowadzi do zaburzenia produkcji reaktywnych form tlenu. W warunkach fizjologicznych odpowiadają one za usuwanie sfagocytowanych drobnoustrojów.

O tym, po co i kiedy warto zrobić badania genetyczne dowiecie się z filmu:

Czym są ziarniniaki?

Mianem ziarniniaków określa się grupę makrofagów (komórek zdolnych do fagocytozy) i innych jednostek komórkowych o charakterze zapalnym, mających postać niewielkich grudek. Powstają w wielu schorzeniach, m.in. w gruźlicy, trądzie, chorobie Leśniowskiego-Crohna, kile, sarkoidozie i zespole Churga-Strauss.

Objawy choroby ziarniniakowej

Rodzaj objawów i ich nasilenie u pacjentów z chorobą ziarniniakową zależy głównie od tego, czy pojawiła się ona jako efekt mutacji genetycznej związanej z chromosomem X czy też została odziedziczona w sposób autosomalny recesywny. W pierwszej grupie zauważono bowiem wcześniejsze pojawienie się objawów oraz ich większe nasilenie. Objawami towarzyszącymi PCHZ są w większości przypadków stanu gorączkowe, ropne lub bakteryjne zapalenia węzłów chłonnych o ostrym przebiegu oraz zapalenia szpiku i kości. Takie symptomy mogą pojawić się już w pierwszych latach życia pacjenta z przewlekłą chorobą ziarniniakową. Jedną z cech schorzenia są poważne upośledzenia funkcji układu pokarmowego. W obrazie klinicznym obserwuje się głównie powiększenie śledziony lub wątroby.

Objawami związanymi z układem pokarmowym są: spadek masy ciała (czasami postępujący dynamicznie), biegunki, a także silne bóle brzucha. Część chorych może doświadczać również zwężeń odźwiernika, ropni okołoodbytniczych i przetok tych obszarów. Tworzące się ziarniniaki często powodują niedrożność dróg moczowych. Zmiany mogą lokalizować się także na powłokach skórnych. Dane statystyczne wykazały, że objawy najczęściej pojawiają się w bardzo młodym wieku, co prowadzi do zgonu pacjenta w wieku około 30 lat. U tak młodych osób dochodzi zazwyczaj do rozwijania się chorób autoimmunologicznych, w tym nieswoistego zapalenia jelit.

Jak rozpoznaje się przewlekłą chorobę ziarniniakową?

Diagnostyka przewlekłej choroby ziarniniakowej nie jest łatwa, ponieważ składa się na nią wiele czynników. Lekarz musi wziąć pod uwagę historię chorób rodzinnych, objawy, stopień ich nasilenia oraz badania laboratoryjne. Kluczowe znaczenie mają tutaj badania czynności komórek o zdolnościach fagocytujących. Aby prawidłowo rozpoznać chorobę ziarniniakową, wykonuje się test sprawdzający proces wytwarzania rodników tlenowych. U chorych poziom nadtlenku jest niezwykle mały lub praktycznie go nie ma. Możliwe jest co prawda wykonanie testów genetycznych, jednakże nie są one niezbędne w diagnostyce.

Leczenie przewlekłej choroby ziarniniakowej

Przewlekła choroba ziarniniakowa, tak jak wszystkie schorzenia o podłożu genetycznym, jest nieuleczalna. Nie leczy się jej przyczyn, a jedynie objawy. Lekarz może prowadzić profilaktykę zakażeń, w tym antybiotykoterapię. Lekami pierwszego wyboru są zazwyczaj: trimetoprim lub sulfametoksazol oraz antybiotyki o cechach przeciwgrzybiczych, w tym interferon gamma, itrakonazol i ketokonazol. W poważniejszych wypadkach lekarz może zdecydować się na wykonanie przeszczepu szpiku kostnego od zdrowego dawcy, zgodnego pod kątem antygenów tkankowych. Coraz częściej odnotowuje się przypadki włączenia terapii genowej.

Bibliografia

1. Rafał Sapierzyński, Zapalenie ziarniniakowe, „Życie Weterynaryjne” 2012, nr 87 (6).
2. Steven M. Holland, Chronic granulomatous disease, „Hematology/Oncology Clinics of North America” 2013, nr 27 (1).