Przełyk jest kanałem mięśniowym, stanowiącym jeden z początkowych odcinków przewodu pokarmowego. Ma długość około 20 cm i średnicę około 3 cm. Pod względem czynnościowym przełyk dzieli się na część górną - górny zwieracz przełyku, część środkową - trzon oraz część dolną - dolny zwieracz przełyku. Główną funkcją przełyku jest transport treści pokarmowej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Kiedy kęs pokarmowy dociera do trzonu przełyku, wywołuje falę perystaltyczną, umożliwiającą dalsze przesuwanie się treści pokarmowej. Poniżej przedstawiono charakterystykę najważniejszych schorzeń przełyku.

Zaburzenia motoryki przełyku

Mogą być wtórne do innych chorób układowych, na przykład cukrzycy, twardziny układowej, czy też z powodu nadużywania alkoholu. Jednak zdarza się, że zaburzenia motoryki wynikają z patologii pierwotnej przełyku. Pierwszym takim schorzeniem jest achalazja przełyku.

Achalazja przełyku jest zaburzeniem motoryki przełyku o nieznanej przyczynie. Polega na upośledzeniu funkcji dolnego zwieracza przełyku i braku fali perystaltycznej w przełyku. Najczęściej dotyczy osób w wieku 30–60 lat. Charakterystycznym objawem jest dysfagia, czyli niemożność połykania, najpierw pokarmów stałych, a później również płynnych. Czasami zdarza się, że treść pokarmowa zostaje zarzucana z powrotem do jamy ustnej. Inne objawy obejmują ból w klatce piersiowej, zgagę, kaszel i krztuszenie się. Oznaki ze strony układu oddechowego wynikają z przewlekłego zarzucania treści pokarmowej i ryzyka dostania się pokarmu do dróg oddechowych, doprowadzając często do zachłystowego zapalenia płuc. Choroba rozwija się stopniowo. Po około 20 latach wzrasta ryzyko rozwoju raka przełyku nawet o 100%.

Rozlany skurcz przełyku polega na występowaniu skurczów mięśniówki przełyku na różnej wysokości. Najczęściej ujawnia się po 40. roku życia. Zwykle trudno jednoznacznie uchwycić przyczynę tej choroby, jednak bierze się pod uwagę między innymi przewlekłą chorobę refluksową przełyku. Głównymi objawami są ból w klatce piersiowej i zaburzenia połykania. Ból często współistnieje ze spożywaniem pokarmu, jednak zdarza się, że może się utrzymywać niezależnie od posiłku.

Choroba refluksowa przełyku

Choroba refluksowa przełyku jest powszechnym schorzeniem, polegającym na zarzucaniu kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, czym powoduje szereg nieprzyjemnych dolegliwości. Do głównych przyczyn choroby refluksowej zalicza się zaburzenia czynności dolnego zwieracza przełyku, zaburzenia opróżniania żołądka, a także ciążę i otyłość brzuszną.

Wśród charakterystycznych objawów wyróżnia się:

• zgagę - uczucie pieczenia za mostkiem,
• cofanie się nadtrawionej treści do jamy ustnej,
• puste odbijanie.

Ponadto mogą występować objawy pozaprzełykowe:

• chrypka,
• przewlekły kaszel,
• podrażnienie dróg oddechowych,
• ból w klatce piersiowej - najczęstsza przyczyna niesercowego bólu zamostkowego.
  

Ważne jest zwrócenie uwagi na objawy alarmujące, jak zaburzenia połykania (dysfagia), ból podczas przełykania (odynofagia), zmniejszenie masy ciała, krwawienia z przewodu pokarmowego.

Jest to choroba przewlekła, przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji. Nieleczona, może prowadzić do szeregu poważnych powikłań.

Przełyk Barretta – jest jednostką chorobową wtórną do choroby refluksowej. Oznacza pojawienie się u osób z refluksem nieprawidłowego nabłonka walcowatego w dolnym odcinku przełyku. Osoby z przełykiem Barretta uskarżają się na typowe objawy towarzyszące chorobie refluksowej przełyku, czyli zgagę, odbijanie, uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku, chrypkę i suchy kaszel (poprzez drażnienie dróg oddechowych przez cofającą się treść). W zaawansowanych postaciach choroby, mogą pojawić się trudność w spożywaniu posiłków, wymioty z krwią, smoliste stolce. Przełyk Barretta jest stanem przedrakowym.

Eozynofilowe zapalenie przełyku

Jest to przewlekłe schorzenie przełyku na podłożu autoimmunologicznym. Czynnikami wywołującymi patologię są najczęściej alergeny. Klinicznie objawia się dysfunkcją przelewu; w badaniu histologicznym stwierdza się nacieki eozynofilowe. Choroba może dotyczyć zarówno dorosłych, jak i dzieci. Objawy są bardzo zróżnicowane. U dzieci dominują trudności w karmieniu, zaburzenia wzrostu i niedobory masy ciała. U dorosłych głównym symptomem jest zaburzenie przełykania.

Nowotwory przełyku

W przełyku mogą rozwinąć się nowotwory łagodne, jak: brodawczaki, gruczolaki, mięśniaki, włókniaki, naczyniaki, nerwiaki, nerwiakowłókniaki oraz nowotwory złośliwe: rak płaskonabłonkowy i gruczolakorak (najczęstsze), mięsaki, rakowiaki i chłoniaki.

Rak przełyku to nowotwór złośliwy. Wyróżnia się raka płaskonabłonkowego i gruczolakoraka. Najczęściej rozwijają się po 40. roku życia, głównie u mężczyzn. Przez długi czas choroba przebiega bezobjawowo. Dopiero kiedy dochodzi do zwężenia przełyku i utrudnienia połykania, osoby zgłaszają się do lekarza. Zaburzenia połykania pojawiają się u większości chorych. Ponadto obserwuje się spadek masy ciała. Ból pojawia się rzadko i przede wszystkim towarzyszy połykaniu. Niestety, w większości przypadków rak przełyku zostaje rozpoznany w zaawansowanym stadium, dlatego rokowania w tej jednostce chorobowej są złe.

Do innych patologii przełyku zalicza się także uchyłki, uszkodzenia wywołane przez czynniki zewnętrzne (oparzenia, drobnoustroje) czy wady wrodzone.