Nadciśnienie tętnicze to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób. W ciągu jego trwania u około dwóch osób na sto rozwinie się przełom nadciśnieniowy, który definiuje się jako wzrost ciśnienia skurczowego do 180 mmHg i/lub rozkurczowego do 120 mmHg.

Przełom nadciśnieniowy (kryza nadciśnieniowa) może objawiać się niespecyficznie w postaci bólów głowy, nudności, wymiotów, a nawet drgawek. W leczeniu przełomu nadciśnieniowego największe znaczenie ma szybka interwencja, by zapobiec groźnym dla życia i zdrowia powikłaniom.

Czytaj też:

• Coraz więcej dzieci i młodzieży cierpi na nadciśnienie. Dlaczego?
• Jak obniżyć wysokie ciśnienie bez leków
• Nadciśnienie tętnicze a zaburzenia erekcji - czy to ma związek?

Czym jest przełom nadciśnieniowy?

Przełom nadciśnieniowy, inaczej zwany też kryzą nadciśnieniową, to stan, w którym dochodzi do nagłego zwiększenia ciśnienia tętniczego powyżej 180/120 mmHg. Mogą mu towarzyszyć powikłania narządowe, zagrażające zdrowiu oraz życiu. W klasyfikacji wyróżnia się przełom nadciśnieniowy naglący oraz pilny. Stan ten pojawia się w wyniku zaburzeń autoregulacji ścian naczyń oraz aktywacji układu RAA - renina-angiotensyna-aldosteron. Ciśnienie tętnicze podnosi się na zasadzie błędnego koła, które można przerwać jedynie dzięki interwencji farmakologicznej.

Stany naglące, w których dochodzi do uszkodzenia narządowego, wymagające szybkiej interwencji lekarskiej to między innymi:

● obrzęk płuc,

● ostry zespół wieńcowy,

● rozwarstwienie aorty,

● udar mózgu,

● encefalopatia nadciśnieniowa,

● rzucawka,

● krwawienie do mózgu,

● guz chromochłonny.

Stany pilne nie wiążą się z natychmiastowym powstaniem powikłań narządowych. Do przełomu nadciśnieniowego dochodzi w takim przypadku w wyniku zaniedbań leczniczych, niestosowania się do zaleceń lekarskich, samowolnego odstawienia leku oraz niewłaściwego dobrania leczenia.

Objawy przełomu nadciśnieniowego

Głównym objawem przełomu nadciśnieniowego jest nagły wzrost wartości powyżej 180/120 mmHg. Ciśnienie mierzy się na obu kończynach górnych. W przypadku znaczących różnic między obiema rękami należy wysunąć podejrzenie rozwarstwienia aorty.

Szczególną uwagę należy zwrócić na występowanie objawów przełomu nadciśnieniowego, mogących świadczyć o powikłaniach: gniotącego bólu w klatce piersiowej o charakterze wieńcowym, drgawek, nudności czy wymiotów. Ważna jest obserwacja pod kątem występowania ewentualnych objawów neurologicznych: niedowładów, porażeń, zaburzeń czucia oraz funkcji zwieraczy.

Lekarz zleci dodatkowe badania laboratoryjne, elektrokardiografię (EKG), a przy podejrzeniu udaru tomografię komputerową głowy (TK). W celu potwierdzenia rozwarstwienia aorty wykonuje się TK jamy brzusznej lub klatki piersiowej.

Leczenie przełomu nadciśnieniowego

Główne postępowanie w leczeniu przełomu nadciśnieniowego opiera się na obniżeniu parametrów ciśnienia oraz zapobieganiu i terapii powikłań. Stany naglące wymagają zawsze umieszczenia pacjenta w szpitalu, najczęściej na oddziale intensywnej terapii, w celu ciągłego monitorowania stanu ogólnego pacjenta. Ciśnienie tętnicze mierzy się w sposób ciągły, dodatkowo lekarze zwracają szczególną uwagę na inne parametry, takie jak akcja serca, wyniki laboratoryjne z krwi, EKG, liczbę oddechów.

W farmakoterapii kryzy nadciśnieniowej wykorzystuje się leki o szybkim działaniu obniżającym ciśnienie takie jak kaptopril, labetalol, nitrogliceryna. Droga podania zależy od stanu pacjenta, jest zwykle dożylna lub doustna.

Ogólne zasady leczenia przełomu nadciśnieniowego polegają na redukcji ciśnienia w odpowiednim tempie:

• W pierwszej godzinie leczenia należy obniżyć ciśnienie o najwyżej 25 proc. wartości wyjściowej.
  
• Po ocenie stanu ogólnego przystępuje się do dalszego zmniejszania parametrów, tak by w ciągu 2 do 6 godzin uzyskać 160/100-110 mmHg.
  
• Dalszy etap opiera się na normalizacji ciśnienia do wartości prawidłowych, który powinien zakończyć się po 24 do 48 godzinach.

Wyjątkiem są pacjenci po udarze mózgu. U takich osób szybkie zmniejszenie ciśnienia może doprowadzić do zwiększenia obszaru uszkodzenia. W udarze niedokrwiennym parametry wymagające interwencji wynoszą >220/>120 mmHg, a w krwotocznym >180/110 mmHg. W przypadku stanów pilnych chorzy zwykle są przystosowani do wysokich wartości ciśnienia, dlatego obniża się je o 25 proc. w pierwszej dobie, dążąc do wyrównania w następnych dniach. Zbyt szybka redukcja może pogorszyć funkcjonowanie pacjenta, doprowadzając do pojawienia się zawrotów głowy, a nawet omdleń.

Skąd się bierze nadciśnienie i jak je leczyć? Zobacz wideo:

Przełom nadciśnieniowy w ciąży

Przełom nadciśnieniowy w ciąży jest bezpośrednim stanem zagrożenia dla matki oraz dziecka. Wiąże się on ze zwiększonym ryzykiem przedwczesnego porodu. Wczesne objawy to przede wszystkim bóle głowy, zaburzenia widzenia czy niepokój. Może dojść do rozwinięcia się stanu przedrzucawkowego oraz rzucawki. Oprócz leków zmniejszających ciśnienie, które można stosować w ciąży, konieczne jest niekiedy zastosowanie profilaktyki przeciwdrgawkowej. W wielu przypadkach nagłe zwiększenie ciśnienia tętniczego wraz z objawami wymaga przygotowania do indukcji porodu.

Bibliografia:

1. Stępień-Wojno M., Stępieńska J. (2012) Przełom nadciśnieniowy. [w:] Kardiologia po dyplomie. 11 (06), s. 17-22.

2. Kosmulski K. Ostre zespoły sercowo-naczyniowe w przebiegu przełomu nadciśnieniowego – postępowanie. (2019) [w:] Ann. Acad. Med. Siles. 73: 107–113.

3. Szczeklik A. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. Kraków 2018.