Wysokie ciśnienie w ciąży stanowi coraz częstsze zjawisko. Wynikać to może ze złych nawyków żywieniowych, otyłości i szeroko rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych, jak cukrzyca czy nadciśnienie przewlekłe, rozpoznawanych już w coraz młodszym wieku. Średnio około 20% ciężarnych mających wysokie ciśnienie w ciąży rozwija powikłanie w postaci stanu przedrzucawkowego. W Polsce około 7% wszystkich ciąż jest powikłanych wysokim ciśnieniem w ciąży.
Nadciśnienie tętnicze w ciąży
Wyróżnia się kilka postaci wysokiego ciśnienia w ciąży. Wystąpienie jednej z nich w okresie ciąży związane jest ze znacznym wzrostem ryzyka powikłań zarówno u matki, jak i u płodu, a także później – u nowonarodzonego dziecka.
Są pewne czynniki wyzwalające wzrost ciśnienia w ciąży. Należą do nich:
- pierwsza ciąża i pierwszy poród,
- wiek poniżej 18 lat,
- wiek powyżej 35 lat,
- wystąpienie stanu przedrzucawkowego, rzucawki lub po prostu nadciśnienia w poprzedniej ciąży,
- historia stanu przedrzucawkowego lub rzucawki w rodzinie,
- choroby naczyń krwionośnych (rozpoznane nadciśnienie przed ciążą),
- niektóre choroby układowe, jak toczeń układowy,
- choroby nerek,
- wielowodzie w ciąży,
- ciąża wielopłodowa (poprzez nadmierne rozciągnięcie macicy i zdecydowanie zwiększone zapotrzebowanie na białko),
- cukrzyca,
- obrzęk płodu,
- stres,
- nieprawidłowa dieta kobiety w ciąży.
Nadciśnienie w ciąży – podział
U kobiet w ciąży wzrost ciśnienia tętniczego może przybrać następujące formy:
- nadciśnienie tętnicze przewlekłe – jest to nadciśnienie rozwijające się przed ciążą lub na początku ciąży przed końcem 20. tygodnia ciąży. Poza tym utrzymuje się co najmniej 6 tygodni po porodzie. Ciśnienie wzrasta >140/90 mm Hg,
- stan przedrzucawkowy – wzrost ciśnienia tętniczego pojawia się dopiero po 20. tygodniu ciąży i towarzyszy mu białkomocz,
- rzucawka – powikłanie stanu przedrzucawkowego, kiedy do nadciśnienia tętniczego i białkomoczu dołączają drgawki toniczno-kloniczne,
- nadciśnienie przewlekłe, na które w trakcie trwania ciąży nałożył się stan przedrzucawkowy,
- nadciśnienie tętnicze ciążowe (indukowane ciążą) – czyli nadciśnienie tętnicze pojawiające się dopiero w ciąży, a konkretnie po 20. tygodniu bez towarzyszącego białkomoczu.
Nadciśnienie tętnicze ciążowe dodatkowo dzieli się na 2 stany:
- nadciśnienie tętnicze ciążowe przemijające, rozpoznawane, kiedy w czasie porodu nie rozwinął się stan przedrzucawkowy i ciśnienie tętnicze znormalizowało się w ciągu 12 tygodni po porodzie,
- nadciśnienie przewlekłe, rozpoznawane, jeśli wzrost ciśnienia tętniczego utrzymuje się co najmniej 12 tygodni po ciąży.
Wysokie ciśnienie tętnicze w ciąży
Nadciśnienie tętnicze jest rozpoznawalne, gdy wartości ciśnienia przekraczają 140/90 mm Hg. Jeżeli wartości nie wzrosną powyżej 160/110 mm Hg, mówi się o łagodnym nadciśnieniu. Powyżej tych wartości – o ciężkim nadciśnieniu. Badanie ciśnienia tętniczego dokonuje się rutynowo na każdej wizycie kontrolnej w ciąży. Jeśli wykryje się zwiększoną wartość ciśnienia przed 20. tygodniem ciąży, należy przypuszczać, że nadciśnienie pojawiło się u kobiety już wcześniej, przed ciążą. Nie ma charakterystycznych objawów związanych ze wzrostem ciśnienia w ciąży, chyba że pojawią się już objawy powikłań w postaci przełomu nadciśnieniowego, stanu przedrzucawkowego czy rzucawki.
Wysokie ciśnienie na początku ciąży lub przed planowaną ciążą
Nie wszystkie leki obniżające ciśnienie mogą być stosowane w ciąży, dlatego ważne jest, by kobieta chora na nadciśnienie przed planowaną ciążą odstawiła leki, które mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla płodu i zastosowała leki dla niego bezpieczne. Ponadto powinno się zwrócić baczną uwagę na czynniki ryzyka. Często nadciśnienie wynika z otyłości, nieprawidłowego odżywiania czy palenia papierosów. Są to czynniki, które bezwzględnie należy zmodyfikować przed zdecydowaniem się na dziecko. Zarówno palenie papierosów, jak i zła dieta czy otyłość nie tylko są przyczyną nadciśnienia, ale również wielu innych poważnych ciążowych powikłań.
Zbyt wysokie ciśnienie w ciąży i dodatkowe czynniki ryzyka stwarzają większe prawdopodobieństwo:
- wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrostu płodu,
- obumarcia płodu,
- wystąpienia stanu przedrzucawkowego i rzucawki,
- przedwczesnego oddzieleniem się łożyska,
- przedwczesnego porodu.
Najbardziej obarczone powyższymi powikłaniami są kobiety spełniające co najmniej 1 z poniższych kryteriów:
- wiek powyżej 40 lat
- ciśnienie powyżej 160/110 mm Hg, czyli nadciśnienie ciężkie,
- długoletnia historia nadciśnienia,
- cukrzyca,
- choroby nerek,
- poronienia w wywiadzie,
- stwierdzony zespół antyfosfolipidowy,
- schorzenia tkanki łącznej.
Wysokie ciśnienie w ciąży – jak obniżyć?
Kobiety w ciąży ze stwierdzonym łagodnym lub umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym powinny ograniczyć wysiłek fizyczny, dużo odpoczywać, regularnie kontrolować ciśnienie tętnicze i stosować dietę ubogosodową. Dodatkowo zaleca się rutynową kontrolę stężenia białka w moczu.
Kobiety z wysokim ciśnieniem rozkurczowym, przekraczającym 110 mm Hg, powinny przyjmować leki obniżające ciśnienie tętnicze. Celem leczenia nadciśnienia w ciąży jest uniknięcie ciężkich powikłań u matki i płodu. Nie leczy się jednak łagodnego nadciśnienia ze względu na ryzyko zaburzenia przepływu maciczno-płodowego. W leczeniu nadciśnienia tętniczego w ciąży stosuje się najczęściej metyldopę, labetalol i nifedypinę.
