Ostateczna proteza ręki (kończyny górnej) jest dobierana po całkowitym wygojeniu się kikuta. We wcześniejszych stadiach leczenia stosuje się często protezy tymczasowe, by przyspieszyć rozpoczęcie ćwiczeń i wybrać najlepsze dla danego chorego rozwiązanie techniczne.
Amputacja kończyny górnej – przyczyny i rodzaje
Amputacja kończyny górnej jest niezbędna, gdy dojdzie do zmiażdżenia pewnej jej części i niemożliwe jest operacyjne odtworzenie jej struktury. Innymi częstymi wskazaniami do amputacji są:
- zmiany nowotworowe (np. kości), które nie mogą zostać usunięte w bardziej oszczędzający sposób,
- zmiany troficzne (głębokie niedożywienie i niedotlenienie, zanik tkanek) i martwicze, spowodowane przez procesy chorobowe.
Amputacji można dokonać na różnych poziomach – począwszy od palców, przez całą ręką albo na poziomie przedramienia lub ramienia. W krańcowych przypadkach amputacja kończyny górnej polega na wyłuszczeniu kości ramiennej ze stawu barkowego, bez pozostawienia żadnego kikuta.
Podstawowe zasady stosowane przy planowaniu amputacji to:
- usuwanie zmiany chorobowej z marginesem tkanki zdrowej,
- oszczędzanie możliwie dużej części kończyny,
- zachowanie kikuta, który będzie dostatecznie długi, by można było osadzić na nim protezę ręki,
- odtworzenie przerwanych lub uszkodzonych przy urazie naczyń i nerwów tak, by pozostawiony fragment kończyny był dobrze ukrwiony i mógł się w sposób niepowikłany zagoić.
Nowoczesne protezy z czego się je wykonuje? Dowiesz się tego z filmu:
Proteza ręki – rodzaje
Amputacja palców nie wymaga zwykle zaopatrzenia ortopedycznego i protezowania, szczególnie jeśli udaje się pozostawić kciuk i choć jeden z przeciwstawnych palców. Umożliwia to zachowanie czynności chwytnej ręki.
Polecamy: Proteza nogi standardowa i bioniczna – rodzaje i koszty
Najczęstsze przypadki protezowania ręki obejmują amputacje kończyny górnej na wyższych poziomach. Celem pracy protetyka i rehabilitanta jest przede wszystkim przywrócenie zdolności podnoszenia i podtrzymywania przedmiotów, nawet w ograniczonym zakresie.
Protezy ręki dzieli się pod względem funkcjonalnym na pasywne i aktywne. Pierwsze z nich zapewniają korzystny efekt estetyczny, mają jednak bardzo ograniczoną funkcjonalność. Dzięki odpowiednim cięgnom i szelkom, na których zawieszona jest proteza, można przy poruszaniu barkiem sterować ruchem jej kciuka, co zapewnia ograniczoną możliwość chwytania przedmiotów. Niektóre modele umożliwiają też wykonywanie ruchów zginania w stawie łokciowym. Użycie tych funkcji wymaga dużej wprawy, gdyż do skutecznego zrealizowania określonej czynności niezbędne jest odpowiednie ustawienie całego ciała czy wykonanie obszernego ruchu sterującego protezą. Należy też poruszać się tak, by podtrzymywanie chwytu nie zostało przerwane (np. w trakcie chodzenia).
Znacznie większe możliwości oferują protezy aktywne – wyposażone w siłowniki i rozbudowaną elektronikę, która umożliwia kierowanie ruchami kciuka i stawu łokciowego, a w zaawansowanych, nowoczesnych modelach – również zginanie pozostałych palców czy odwracanie i nawracanie ręki.
Polecamy: Nowoczesne protezy kończyn: bioniczna ręka
Bioniczne protezy ręki
Bioniczne protezy ręki działają dzięki pracy siłowników, które sterują poszczególnymi jej przegubami – w obrębie łokcia, nadgarstka czy palców. Sterowanie ruchami możliwe jest dzięki odczytywaniu impulsów powstających przy zamiarze wykonania ruchu. Mogą one być odbierane przez odpowiednie elektrody z mięśni (przez skórę) albo z powierzchni głowy (odbiór odpowiednich fal mózgowych). Niektóre rozwiązania (znajdujące się w większości w fazie prób i testów klinicznych) pozwalają na wszczepienie elektrod do odpowiednich ośrodków w mózgu. Możliwe jest już również zapewnienie podobnej do naturalnej komunikacji dwukierunkowej:
- motorycznej – skierowanej do protezy i sterującej pracą siłowników,
- czuciowej – obejmującej impulsy wysyłane przez protezę w kierunku mózgu, by informować np. o sile, z jaką ściskany jest trzymany przedmiot.
Metoda ta zapewnia największą precyzję sterowania, ale wymaga wszczepienia elektrod do mózgu podczas skomplikowanej operacji oraz długiego procesu adaptacji i szkolenia osoby, która protezy używa. Popularniejsze i bardziej dostępne są protezy ręki ze sterowaniem mioelektrycznym, czyli realizowanym w oparciu o impulsy wysyłane przez mięśnie w okolicy kikuta.
Polecamy: Czym jest orteza stawu barkowego i kiedy z niej korzystać?
Przygotowanie, finansowanie i koszt protezy ręki
Niezależnie od rodzaju, proteza ręki jest wykonywana na indywidualne zamówienie, na podstawie wykonanych przez specjalistę pomiarów i przymiarek.
Koszt protezy ręki jest częściowo refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Dofinansowanie do zakupu można uzyskać z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR), Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) albo z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).
Sfinansowanie protezy ręki we własnym zakresie jest niezwykle trudne, gdyż koszt najtańszych modeli pasywnych to kilkanaście tysięcy złotych, a aktywnych – kilkadziesiąt tysięcy. Zaawansowana bioniczna proteza ręki może kosztować nawet ponad 100000 złotych, bez uwzględnienia kosztów ewentualnych zabiegów operacyjnych i często długotrwałej, złożonej rehabilitacji.