Starczowzroczność (presbiopia, prezbiopia) to wada rozwijająca się po 40. roku życia u większości ludzi. Współczesna okulistyka umożliwia skorygowanie tej wady zarówno metodami zachowawczymi, jaki i operacyjnymi.

Czym jest starczowzroczność?

Starczowzroczność to wada wzroku nazywana inaczej (od łacińskiego jej określenia) presbiopią lub prezbiopią. Nie jest ona typową chorobą oczu, lecz efektem starzenia się z wiekiem soczewki oka. W warunkach fizjologicznych bierze ona udział w ogniskowaniu obrazu na siatkówce, a także umożliwia akomodację – dostosowywanie oka do obserwowania przedmiotów bliskich albo dalekich. Zanik tej zdolności jest bezpośrednią przyczyną presbiopii.

Budowa i działanie soczewki oka

Soczewka oka to struktura zlokalizowana we wnętrzu gałki ocznej (za tęczówką). Jej podstawową rolą jest skupianie przechodzących przez nią promieni światła tak, by tworzący się na siatkówce obraz był ostry. Moc optyczna soczewki to ok. 22–25 dioptrii (dla porównania – zwykłe szkło powiększające ma zwykle moc ok. 1,5–3,5 dioptrii).

Soczewka zbudowana jest z elastycznej substancji, która może w pewnym zakresie zmieniać swój kształt. Zawieszona jest na znajdujących się na jej obwodzie więzadełkach, które łączą ją z okrężnym mięśniem rzęskowym, przymocowanym do wewnętrznej powierzchni ściany gałki ocznej. Jeśli mięsień rzęskowy nie jest napięty, siła sprężystości ściany oka i ciśnienie wewnątrzgałkowe powodują naciąganie więzadełek i delikatne spłaszczanie soczewki. Dzięki temu możliwe jest obserwowanie przedmiotów znajdujących się w oddali. Kiedy dochodzi do skurczu mięśnia i zmniejszenia napięcia więzadełek, soczewka pod wpływem sił sprężystości przybiera kształt bardziej kulisty, jej moc zwiększa się i można obserwować obiekty znajdujące się bardzo blisko oka.

Jak skutecznie wyleczyć starczowzroczność? Dowiesz się tego z filmu:

Objawy starczowzroczności

Starzejąca się soczewka twardnieje i stopniowo traci elastyczność, co zmniejsza jej zdolność do ogniskowania spojrzenia na bliskich przedmiotach. Pacjenci po 40. roku życia zaczynają mieć problemy z wykonywaniem precyzyjnych czynności manualnych, czytaniem drobnych liter. Z czasem objawy nasilają się, niewyraźny staje się obraz przedmiotów znajdujących się w nieco większej odległości – tekst na monitorze, jedzenie na talerzu itp.

Osoby z presbiopią zaczynają do czytania stosować coraz mocniejsze oświetlenie. Jest to zjawisko zrozumiałe z fizjologicznego punktu widzenia – przy intensywnym świetle źrenica zmniejsza się, co zgodnie z zasadami optyki powoduje zwiększenie głębi ostrości i ułatwia czytanie. Obniżona ostrość widzenia i wysiłek poświęcony na wykonanie niezbędnych czynności powodują jednak zmęczenie wzroku: bóle oczu, głowy, łzawienie, uczucie ogólnego zmęczenia i braku koncentracji.

Starczowzroczność – korekta

Leczenie presbiopii polega na działaniu objawowym, to znaczy na korygowaniu wady tak, by pacjent osiągnął pełną sprawność wzroku. Standardowy proces obejmuje dobranie okularów ze szkłami skupiającymi. Ponieważ wada nasila się stopniowo, należy chodzić na regularne kontrole lekarskie, by odpowiednio dobierać coraz mocniejsze okulary. Wada stabilizuje się ok. 60.–65. roku życia, kiedy dochodzi do całkowitego stwardnienia soczewki.

Przepisane przez lekarza standardowe okulary „plusy” służą do czytania, ale pogarszają widzenie na odległość, ponieważ osoba ze starczowzrocznością nie ma już możliwości „regulacji ostrości”. Okulary te są więc zdejmowane (albo zmieniane na słabsze) podczas patrzenia w dal, co jest dość uciążliwe. Z tego powodu stosuje się obecnie często szkła dwuogniskowe lub progresywne. Mają one strefy pozwalające na czytanie oraz na obserwację odległych przedmiotów. Jeśli są prawidłowo dobrane i odpowiednio osadzone w oprawkach, pacjent po pewnym okresie przyzwyczajania się do takich okularów nie musi ich zdejmować. Podobną do nich rolę mogą spełniać progresywne soczewki kontaktowe.

Starczowzroczność – leczenie laserem

Dzięki rozwojowi techniki chirurgicznej można presbiopię leczyć za pomocą specjalnego lasera. W trakcie poprzedzonego dokładną diagnostyką zabiegu odparowuje się laserem niewielką warstwę rogówki tak, by zmodyfikować jej kształt. Zmienia to jej zdolność skupiającą i pozwala nie tylko na korektę starczowzroczności, ale również wcześniej istniejącej krótkowzroczności, nadwzroczności lub astygmatyzmu (niezborności). Warunkiem zakwalifikowania do zabiegu jest niezmienność wady przez okres od roku do 2 lat, co oznacza, że dopóki moc okularów się zwiększa, nie można wykonać zabiegu. Tego typu korekta pozwala na rezygnację z okularów lub na znaczne ograniczenie konieczności ich używania.

Operacyjne leczenie presbiopii

Chirurgia okulistyczna umożliwia wymianę soczewki oka na sztuczną. Robi się tak najczęściej w przypadku zaćmy, czyli zmętnienia soczewki. Jeśli podczas operacji wszczepi się specjalną soczewkę progresywną lub akomodacyjną (zmieniającą kształt podobnie do soczewki naturalnej), to można skorygować przy okazji zabiegu presbiopię i uchronić chorego przed noszeniem okularów. Niektóre ośrodki okulistyczne oferują zabieg „wymiany” stwardniałej soczewki na sztuczną – korygującą starczowzroczność – nawet wtedy, kiedy nie ma objawów zaćmy. Należy jednak pamiętać o tym, że operacja, choć rutynowa, jest wykonywana wewnątrz gałki ocznej, polega na wprowadzeniu do niej ciała obcego i może spowodować u bardzo niewielkiego odsetka chorych ciężkie powikłania. Dlatego kwalifikacja do tego typu zabiegu wymaga zrozumienia jego istoty i ryzyka, dobrej komunikacji z okulistą oraz zaufania do jego umiejętności.