Węzły chłonne to prawidłowe struktury, które można wyczuć nawet u zdrowych pacjentów podczas badania palpacyjnego. Oczywiście cecha ta nie dotyczy wszystkich węzłów, a jedynie tych, które znajdują się wystarczająco blisko powierzchni skóry. U dzieci zdecydowanie łatwiej jest je wyczuć. Nieprawidłowo powiększone węzły chłonne mogą być objawem choroby układowej, zakażenia i wielu innych stanów, dlatego konieczna jest diagnostyka. Szczególnie w przypadku dzieci czasem trudno odróżnić węzły chłonne niepatologiczne od patologicznych. Powiększone węzły chłonne i możliwość ich związku z chorobą nowotworową nasuwają konieczność szerszej diagnostyki.
Powiększone węzły chłonne – lokalizacja
W skład układu chłonnego wchodzą chłonka, naczynia limfatyczne, węzły chłonne, migdałki, śledziona, grasica i kępki Peyera. Organizm człowieka ma około 600 węzłów chłonnych, które pełnią bardzo istotną rolę w organizmie. Chłonka, przepływając przez węzły chłonne, podlega filtracji, a przechwycone czynniki zakaźne i substancje są neutralizowane. Węzły chłonne uczestniczą w produkcji przeciwciał, aktywacji limfocytów T i wytwarzaniu cytokin. Powiększenie węzłów chłonnych następuje na skutek namnażania się prawidłowych komórek węzła chłonnego bądź w wyniku naciekania węzła chłonnego przez nieprawidłowe komórki, np. zapalne. Rzadko następuje zjawisko uogólnionego powiększenia węzłów chłonnych. Zdecydowanie częściej powiększone węzły chłonne wskazują na obszar zajęty stanem zapalnym ze względu na topografię naczyń limfatycznych. Każdej grupie węzłów chłonnych odpowiada obszar, z którego spływa chłonka:
- węzły chłonne potyliczne – tylna okolica owłosionej skóry głowy,
- węzły chłonne zauszne – skroń i okolica ciemieniowa,
- węzły chłonne przyuszne i przeduszne – skroń, małżowina uszna, przewód słuchowy, ślinianka przyuszna, spojówki,
- węzły chłonne podżuchwowe – nos, policzki, wargi, język,
- węzły chłonne podbródkowe – dno jamy ustnej,
- węzły chłonne szyjne – ślinianka przyuszna, krtań, tarczyca, podniebienie, zatoki, przełyk,
- węzły chłonne nadobojczykowe z prawej strony – klatka piersiowa, z lewej strony – jama brzuszna,
- węzły chłonne pachowe – ramię, szyja, klatka piersiowa, piersi,
- węzły chłonne pachwinowe – kończyna dolna, narządy płciowe, brzuch (poniżej pępka),
- węzły chłonne podkolanowe – stopa.
Rozpoznanie powiększonych węzłów chłonnych
Aby zróżnicować patologicznie i niepatologicznie powiększone węzły chłonne, lekarz bierze pod uwagę wiele aspektów klinicznych:
- wiek dziecka,
- wielkość węzłów chłonnych,
- umiejscowienie powiększonych węzłów chłonnych,
- uogólnione lub miejscowe powiększenie węzłów chłonnych,
- czas trwania i obecność objawów dodatkowych,
- charakter węzłów chłonnych.
Powiększenie węzłów chłonnych a wiek dziecka
Wiek jest bardzo ważnym czynnikiem zarówno rokowniczym, jak i pomocnym w rozpoznaniu. U noworodków węzły chłonne nie powinny być wyczuwalne. Dopiero wraz z rozwojem dziecka i ekspozycją na kolejne antygeny dochodzi do ich powiększania. U małych dzieci drobne, wyczuwalne, jednak przesuwalne węzły chłonne pachowe, szyjne i pachwinowe są prawidłowym zjawiskiem. Jako przykład istotności wieku dziecka dla rozpoznania choroby może posłużyć chłoniak Hodgkina. Jest to jednostka chorobowa powodująca powiększenie węzłów chłonnych, jednak częściej u osób starszych; rzadko u małych dzieci. Jeśli więc powiększone węzły chłonne wydają się lekarzowi patologiczne i występują u nastolatka w okresie dojrzewania, weźmie on pod uwagę również to rozpoznanie. Natomiast u dziecka trzyletniego zaleci pewnie obserwację, ponieważ prawdopodobieństwo chłoniaka Hodgkina jest znikome.
Powiększone węzły chłonne w okolicach szyi u dzieci
Ze względu na powszechność chorób zakaźnych i infekcji zarówno u małych, jak i u starszych dzieci należy je właśnie brać pod uwagę w diagnostyce różnicowych węzłów chłonnych. Infekcje gardła, ucha środkowego, a nawet problemy z zębami i próchnica mogą powodować powiększenie węzłów chłonnych.
Powiększone węzły chłonne – czy wielkość ma znaczenie?
Prawidłowy węzeł chłonny pachowy i szyjny ma około 1 cm średnicy, pachwinowy natomiast – około 1,5 cm. Jeśli węzeł chłonny ma powyżej 2 cm i występuje u dziecka starszego, istnieje zwiększone ryzyko rozpoznania choroby nowotworowej. Rozpoznanie, czy powiększony węzeł chłonny jest skutkiem choroby nowotworowej czy zakażenia, można wysunąć na podstawie jego wyglądu. Bolesne, zaczerwienione węzły chłonne częściej wskazują na zakażenie. Miękkie, przesuwalne względem podłoża, zwykle mają łagodny charakter. Natomiast niepokoić powinny twarde, nieprzesuwalne węzły, gumowate, a także tworzące pakiety.
Jak działa układ immunologiczny i jakie ma funkcje? Dowiesz się tego z naszego filmu