Relaksacja poizometryczna pozwala osiągnąć neutralne napięcie mięśni i optymalną długość ich włókien, co wykorzystywane jest w leczeniu zespołów bólowych układu ruchu, zwyrodnieniach czy zaburzeniach napięcia neuromięśniowego. Poizometryczna relaksacja może być prowadzona samodzielnie po precyzyjnym opanowaniu metodyki ćwiczenia lub z pomocą terapeuty.

PIR – poizometryczna relaksacja mięśni

Poizometryczna relaksacja mięśni (PIR) to jedna z technik fizjoterapii wykorzystująca zjawisko pobudzenia i hamowania mięśniowego, prowadząca do zmniejszenia napięcia występującego w danym mięśniu lub grupie mięśni oraz optymalizacji długości ich włókien. PIR polega na bezbolesnym rozciąganiu przykurczów mięśniowo-stawowych, w celu ich odciążenia i poprawy elastyczności układu ruchu. Za pomocą specjalnej sekwencji ruchów i napięć stosunkowo szybko osiąga się zamierzone efekty. Poprzez dobór pozycji wyjściowej i modyfikacje metodyki ćwiczenia poizometryczna relaksacja mięśni z powodzeniem wykorzystywana jest również w treningu bolesnych punktowych zmian w miejscu przejścia brzuśca mięśnia w ścięgna, czyli w wyciszeniu punktów spustowych.

Polecamy: Ćwiczenia oddechowe relaksacyjne, w rehabilitacji, dla dzieci i na emisję głosu

Poizometryczna relaksacja mięśni – metodyka ćwiczenia

W celu rozciągnięcia mięśnia bez wywoływania dolegliwości bólowych i narażania struktur na mikrouszkodzenia należy zwrócić szczególną uwagę na poprawną metodykę ćwiczenia PIR. Sekwencja relaksacji poizometrycznej wymaga określonej kolejności:

• powolne rozciąganie mięśnia do granicy ich rozciągliwości bez przekraczania progu bólu, czyli do momentu odczuwania początku oporu tkankowego; osiągnięcie wrażenia bólowego podczas rozciągania oznacza zbyt duży zakres wyjściowy, wówczas należy cofnąć ruch;
• stabilizacja odcinka w osiągniętej pozycji;
• próba wykonania ruchu w powrotną stronę, czyli przeciwko umiarkowanemu oporowi stawianemu przez terapeutę w sposób prowadzący do równowagi czynnościowej, a nie siłowej rywalizacji, gdzie dochodzi do izometrycznego napięcia mięśni, tzn. podwyższenia potencjału mięśnia bez skrócenia jego długości, czyli bez ruchu; stan napięcia utrzymać 8–10 s; ten etap zaleca się wykonywać na powolnym wdechu;
• relaksacja mięśnia z powolnym wydechem, który dodatkowo wzmacnia efekt odprężenia organizmu po wysiłku z trwającą stabilizacją trenowanego odcinka, czyli bez zmiany pozycji stawu i długości mięśnia;
• ustanowienie nowej bariery zakresu ruchu poprzez powolne zwiększenie zakresu ruchu w stawie, czyli wykonanie ruchu biernego ćwiczonym zespołom tkankowym w kierunku rozciągania lub wykonania ruchu czynnego przez pacjenta poprzez krótkie napięcie mięśni antagonistycznych, czyli przeciwstawnych do rozciąganych mięśni.

Cykl „rozciąganie – opór – rozciąganie” zaleca się powtarzać 3–5 razy w jednej serii. Relaksacja poizometryczna mięśni może przebiegać również w zmodyfikowany sposób, np. według techniki „napinanie – rozluźnianie – rozciąganie”, gdzie skurcz izometryczny trwa ok. 8 s, a faza rozluźniania z biernym rozciąganiem i przytrzymaniem w granicy możliwości rozciąganych tkanek.

Polecamy: Ćwiczenia na rozciąganie kręgosłupa. Jakie rozciągać kręgosłup lędźwiowy, piersiowy i szyjny?

Zobaczcie, jak powinno się dbać o kręgosłup:

Poizometryczna relaksacja mięśni – przykład ćwiczenia na przykurcz zgięciowy nadgarstka:

• przedramię w pozycji neutralnej na kozetce;
• bierne uzyskanie największego zakresu ruchu w stawie i utrzymanie pozycji;
• terapeuta stawia opór od strony wewnętrznej dłoni, pacjent napiera na opór, czyli próbuje wykonać ruch zgięcia w celu zmęczenia przykurczonych mięśni;
• po 10 s pacjent rozluźnia mięśnie, a terapeuta biernie prostuje nadgarstek, ustalając jego nowy zakres ruchu.

Jak działa relaksacja poizometryczna?

PIR opiera się na fizjologicznych mechanizmach zachodzących w mięśniach podczas ich pracy, tzw. odruchu na rozciąganie, oznaczającym zabezpieczające, automatyczne napinanie się mięśnia w momencie zagrożenia uszkodzeniem z nadmiernego rozciągnięcia. Istotą PIR jest rozluźnienie grupy antagonistów jeszcze przed rozciąganiem z wykorzystaniem zjawiska zmęczenia ich włókien, powstałego w trakcie napięcia izometrycznego, co skutkuje ich rozgrzaniem, rozluźnieniem i podatnością na rozciąganie.

Polecamy: Czym jest rolowanie mięśni? Zasady, technika, rolowanie mięśni kręgosłupa

Wskazanie do PIR

Poizometryczna relaksacja mięśni wskazana jest w celu:

• walki z bólem i zaburzeniami czynnościowymi mięśni, pourazowymi i przeciążeniowymi układu ruchu;
• przywrócenia prawidłowej długości, elastyczności i napięcia przykurczonych mięśni oraz właściwej gry stawowej;
• odzyskania pełnego zakresu ruchu w stawie;
• usprawnienia kurczliwości włókien mięśniowych oraz przepływu krwi i limfy w naczyniach włosowatych w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu tlenu i składników odżywczych, a także sprawnego usuwania zbędnych produktów przemiany materii i wymiany gazowej;
• zapobiegania zaburzeniom czucia głębokiego i normalizacji proprioreceptywności.

Bibliografia:

1. Magiera L. „Leksykon masażu i terminów komplementarnych”, wyd. 2, Wydawnictwo Bio-Styl, Kraków 2008.
2. Dumas I. „Metodyka i technika ćwiczeń leczniczych w kinezyterapii. Podręcznik dla studentów fizjoterapii”, wyd. 1., Wydawnictwo: Medpharm Polska, Wrocław 2013.