Podwiązanie jajowodów, czyli dwóch rurek o długości około 10–12 cm, których zadaniem jest przetransportowanie z jajników do macicy komórki jajowej, ma na celu uniemożliwienie dotarcia do niej plemników i zapłodnienie. Według tzw. wskaźnika Pearla jest to najskuteczniejsza metoda antykoncepcyjna, nieporównywalnie bardziej efektywna niż tabletki antykoncepcyjne, wkładka wewnątrzmaciczna czy prezerwatywa. Jednak, w przeciwieństwie do tych sposobów, podwiązanie jajowodów ma zwykle charakter nieodwracalny.

Podwiązanie jajowodów

Podwiązanie jajowodów to zabieg kontrowersyjny, polskie prawo nie dopuszcza do wykonywania go na życzenie kobiety. Lekarz może się podjąć operacji tylko w dwóch przypadkach: gdy ewentualna ciąża zagrażałaby życiu lub zdrowiu kobiety albo w przypadku podejrzenia, że dziecko zostałoby obciążone ciężką chorobą genetyczną.

W innych wypadkach przeprowadzenie zabiegu podwiązania jajowodów jest uznawane za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, lekarz może wówczas zostać oskarżony o naruszenie artykułu 156 kodeksu karnego, z którego wynika, że: „Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”.

Podwiązanie jajowodów – metody

Podwiązanie jajowodów przeprowadza się różnymi metodami. Jedną z nich, uznawaną za najkorzystniejszą ze względu na minimalizację ewentualnych powikłań, jest laparoskopowa koagulacja jajowodu. Zabieg rozpoczyna się od wykonania w okolicach fałdu pępkowego nacięcia, przez które wprowadza się do jamy brzusznej teleskop optyczny z mikrokamerą, umożliwiający lekarzowi dokładne obejrzenie organów wewnętrznych, zwłaszcza jajowodów.

Następnie przez drobne nacięcie nad spojeniem łonowym wprowadza się tzw. kleszczyki koagulacyjne, którymi obejmuje się jajowód. Temperatura rzędu 60–180°C powoduje koagulację białka i obkurczanie ściany jajowodu, na zakończenie zabiegu schładzany jest on zimnym roztworem soli fizjologicznej.

Laparoskopowe podwiązanie jajowodów wykonuje się również za pomocą klipsa zaciskanego na jajowodzie i przerywającego jego ciągłość. Korzyścią wynikającą z tej metody jest jej odwracalność. Czasami podczas zabiegu lekarz wykonuje również histerosalpingografię (HSG), aby za pomocą środka cieniującego sprawdzić, czy ciągłość jajowodu została faktycznie przerwana.

Podwiązanie jajowodów, a precyzyjniej zamknięcie ich światła, umożliwia też histeroskopia, wykonywana dwoma sposobami: poprzez „zapchanie” ujść jajowodów płynnym silikonem lub ich zablokowanie za pomocą elektro- i kriokoagulacji. Skuteczność tej metody jest jednak szacowana na 50–60%.

Podwiązywanie jajowodów wykonuje się również za pomocą najbardziej inwazyjnej techniki, czyli laparotomii, polegającej na otwarciu powłok brzusznych tuż nad spojeniem łonowym. Przez to nacięcie lekarz podwiązuje jajowody, zaciskając na nich nierozpuszczalne nici chirurgiczne, a następnie wycina fragment. Inna technika zakłada zamknięcie światła jajowodów klipsem lub ich zmiażdżenie i założenie specjalnej podwiązki.

Podwiązanie jajowodów – skutki uboczne

Podwiązane jajowodów, jak każdy zabieg inwazyjny, niesie za sobą ryzyko skutków ubocznych. Zdecydowana większość niepożądanych efektów pojawia się w związku z przeprowadzeniem samej operacji i wynika z przyczyn anestezjologicznych (reakcje alergiczne na zaaplikowane leki) czy chirurgicznych (zakażenia, urazy innych narządów, krwawienia spowodowane uszkodzeniem dużych naczyń krwionośnych, zwłaszcza aorty i żyły głównej dolnej).

Przed laty uważano, że podwiązanie jajowodów może skutkować rozregulowaniem cyklu miesiączkowego, a także bolesnymi miesiączkami. Jednak współcześnie nie notuje się tego typu powikłań. Podwiązanie jajowodów nie powoduje też spadku libido i ochoty na seks.

Podwiązanie jajowodów a zajście w ciążę

Podwiązane jajowodów jest zwykle zabiegiem nieodwracalnym. Jedynym sposobem zajścia w ciążę staje się wówczas metoda in vitro. Niekiedy powikłaniem po podwiązaniu jajowodów, zwłaszcza u kobiet poddanych elektrokoagulacji jajowodów, jest ciąża pozamaciczna, rozwijająca się poza macicą, najczęściej właśnie w jajowodzie, a w bardzo rzadkich przypadkach w jajniku, jamie brzusznej lub szyjce macicy. Grozi to m.in. pęknięciem jajowodu i silnym krwotokiem z objawami wstrząsu. Konieczna bywa wówczas operacja, często również usunięcie jajowodu.

Udrażnianie jajowodów

Podwiązane jajowody bardzo trudno ponownie udrożnić. Czasem lekarze się tego podejmują, wykonując m.in. zabieg polegający na wtłaczaniu do jajowodu silnego strumienia powietrza lub płynu. Inna technika zakłada operacyjne usunięcie najbardziej zwężonego odcinka jajowodu. Jednak te zabiegi rzadko kończą się powodzeniem, a w dodatku niosą za sobą ryzyko powikłań, np. wystąpienia ciąży pozamacicznej.