Ćwiczenia korygujące płaskostopie powinny być dostosowane do rodzaju wypaczenia stopy, ale niekoniecznie do wieku pacjenta. Nieprawidłowo dobrana rehabilitacja ruchowa sprzyja pogłębieniu wady. Ćwiczenia na płaskostopie u dzieci uwzględniają wiele technik zabawowych i naśladowczych. W przypadku dorosłych bazują na zadaniach, ale z powodzeniem sprawdzają się u nich również metody stosowane wobec najmłodszych.

Ćwiczenia na płaskostopie

Gimnastyka korygująca płaskostopie to bezpieczna i bezinwazyjna metoda walki z deformacją śród- i przodostopia zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Rehabilitacja ruchowa zalecana jest szczególnie w wieku przedszkolnym i szkolnym, kiedy układ ruchu jest elastyczny i podatny na odkształcenia. Gimnastyka korekcyjna tego typu polecana jest również dzieciom z prawidłowym sklepieniem stóp, w ramach profilaktyki schorzenia i urozmaicenia zajęć sportowych. Z kolei ćwiczenia na płaskostopie u dorosłych stosowane są w leczeniu objawowym i pooperacyjnym oraz w relaksacji po pracy statyczno-dynamicznej kończyn dolnych. Ponadto zapobiegają wtórnym deformacjom wynikającym z przeciążenia stóp, takim jak ostrogi piętowe, haluksy czy nagniotki. Kinezyterapia korygująca patologiczne sklepienia podeszwy powinna być dopasowana do rodzaju wypaczenia, ale niekoniecznie do wieku pacjenta. Zarówno dzieci, jak i dorośli preferują zabawy, naśladowcze i zadaniowe formy rehabilitacji. Ćwiczenia na płaskostopie podłużne i poprzeczne poleca się wykonywać bez obuwia, a dla wzmocnienia efektywności ćwiczeń warto zdjąć również skarpety.

Ćwiczenia na płaskostopie poprzeczne

Ćwiczenia korekcyjne na płaskostopie poprzeczne mają na celu wzmocnienie osłabionych mięśni i więzadeł podeszwowej strony przodostopia oraz przywrócenie prawidłowych punktów podparcia, czyli na pierwszą i piątą głowę kości śródstopia. Gimnastyka kształtująca sklepienie bazuje na ćwiczeniach z podkurczaniem i prostowaniem palców oraz na zadaniach czynnych, rozwijających zdolności chwytne palców. Najlepsze ćwiczenia na płaskostopie poprzeczne u dzieci to m.in.:

• rzut woreczka – stanie w rozkroku, ręce na biodrach. Chwytanie woreczka z grochem stopą i rzucanie przed siebie do celu lub jak najdalej;
• przekładanie ściereczki – stanie w rozkroku, ręce na biodrach. Chwyt ściereczki stopą w punkcie A i przekładanie jej do punktu B, np. z prawej strony na lewą lub z przodu do boku;
• podawanie chusteczki – stanie w rozkroku, ręce proste z tyłu, pod prawą stopą chusteczka. Chwyt chusteczki stopą i podanie jej do lewej ręki tyłem, stanie w rozkroku, podanie chusteczki do lewej stopy, stanie w rozkroku, podanie chusteczki do prawej ręki, stanie w rozkroku, podanie chusteczki do prawej stopy, powrót do pozycji początkowej;
• harmonijka – siad podparty, nogi zgięte w kolanach, pod stopami gazeta. Zwijanie gazety palcami obunóż i na zmianę;
• składanie kocyka – stanie w rozkroku z rękoma na biodrach lub siad podparty, rozłożony kocyk przed stopami. Składanie kocyka w kostkę;
• powódź – dzieci w rozsypce, na hasło „powódź” biegną do drabinki i wchodzą na pierwszy szczebelek.

Gimnastyka korekcyjna na płaskostopie poprzeczne u dorosłych z powodzeniem wykorzystuje programy treningowe przygotowane dla dzieci, choć można je rozbudować o inne przybory oraz ćwiczenia ogólnokondycyjne. Przykładowo:

• rowerek – leżenie tyłem, ręce wzdłuż tułowia, nogi zgięte w kolanach, palce stóp trzymają laskę gimnastyczną po obu końcach. Imitowanie jazdy rowerem z utrzymaniem kija;
• naciąganie gumy – stanie w rozkroku blisko drabinki, ręce na biodrach, guma przywiązana na wysokości kostek z przodu. Chwyt palcami gumy, zginanie i prostowanie kolana. Zmiana nogi;
• pozycja świecy – leżenie tyłem, ręce wzdłuż tułowia, stopy i palce zadarte. Przejście do pozycji świecy z wyprostowanymi stopami i mocno podkurczonymi palcami. Powrót do pozycji wyjściowej.

Płaskostopie podłużne – ćwiczenia

Ćwiczenia przeciw płaskostopiu podłużnemu mają na celu korekcję sklepienia podłużnego podeszwy i zapobieganie powikłaniom zaburzonej biomechaniki stopy. Gimnastyka korekcyjna skupia się na pracy obciążającej krawędź boczną stopy, a także na odciążaniu i wzmacnianiu jej przyśrodkowego brzegu, np. poprzez podkurczanie palców i unoszenie pięty. Ćwiczenia dla dzieci i dorosłych na płaskostopie podłużne to m.in.:

• spacery, np. na palcach, na piętach z podkurczonymi palcami, na bocznych i przyśrodkowych krawędziach stóp;
• skarpetki – siad płaski. Zakładanie i zdejmowanie skarpetek stopami, bez pomocy rąk;
•  rolowanie piłki na ścianie – leżenie tyłem przy ścianie, pod stopami piłka sensoryczna. Prowadzenie po ścianie piłki obunóż w górę i w dół;
• utrzymanie równowagi – stanie obunóż na piłce sensorycznej przodem przy drabince;
• zwijanie laski gimnastycznej – siad płaski, nogi proste, pod piętami kij. Rolowanie laski gimnastycznej jak najbliżej tułowia. Powrót do pozycji wyjściowej.

Zobacz film: Płaskostopie

Bibliografia:

1. Owczarek S., „Atlas ćwiczeń korekcyjnych”, WSiP, Warszawa 1998;

2. Płukarz H. „Stopy płaskie u dzieci. Gimnastyka lecznicza”, PZWL, Warszawa 1875;Winczewski P., „Profilaktyka i korygowanie płaskostopia”, Harmonia, Gdańsk 2018.