Parathormon to hormon polipeptydowy, zbudowany z 84 aminokwasów. PTH nie jest wydzielany bezustannie. Impulsem do jego uwolnienia przez przytarczyce jest obniżone stężenie wapnia w surowicy krwi. Przytarczyce są to gruczoły, znajdujące się po obu stronach szyi, bezpośrednio pod dolnymi oraz pod górnymi biegunami tarczycy. Dzięki działaniu parathormonu wapń do krwi przenika z kości, co doprowadza do zmniejszenia ich mineralizacji. Jednocześnie skutkiem jego wydzielania, jest zwiększenie wydalania fosforanów z organizmu.

Parathormon PTH – norma

Parathormon PTH badamy z próbki surowicy krwi, pobranej od pacjenta na czczo. Pełna analiza stanu zdrowia możliwa jest jedynie wraz z innymi wynikami badań m.in. poziomu wapnia oraz fosforanów w organizmie. Norma PTH zależy od wieku, płci oraz metody oznaczania. Ogólnie przyjmuje się jednak, że prawidłowe stężenie sięga 10-60 pg/ml. Należy dodać, że badanie PTH nie należy do rutynowo zlecanych analiz laboratoryjnych. Zatem jeśli lekarz zlecił jego wykonanie istnieją ku temu jakieś przesłanki, np. hipokalcemia (niskie stężenie wapnia), hiperfosfatemia (podwyższone stężenie fosforu), niedobór witaminy D3. Z tego powodu wynik PTH należy zawsze konsultować z lekarzem.

Parathormon PTH – funkcje

Parathormon PTH reguluje gospodarkę wapniowo – fosforanową w organizmie. Dodatkowo hormon:

• optymalizuje stężenie wapnia we krwi. Stymuluje osteoklasty, czyli komórki tkanki kostnej, odpowiadające za jej rozkład. Przy hipokalcemii za sprawą polipeptydu z tkanki kostnej uwalniany jest wapń i dochodzi do jego zwiększenia we krwi;
• zwiększa wchłanianie wapnia w kanalikach nerkowych, co sprawia, że zmniejsza się ilość traconych wraz z moczem jonów wapniowych,
• umożliwia wchłanianie zwrotne fosforanów, które wiążą się z wapniem we krwi w różne sole;
• przyczynia się do powstawania aktywnej postaci witaminy D3, poprzez stymulację 1-alfa-hydroksylazy, której zadaniem jest przekształcenie prekursorów witaminy D do ich aktywnych biologicznie form;
• zwiększa wchłaniania wapnia w jelicie.

Parathormon PTH - skutki nadmiaru i niedoboru

Parathormon (PTH) powyżej normy może wskazywać na nadczynność przytarczyc. Wyróżnia się dwa rodzaje tego problemu. Pierwotna nadczynność przytarczyc i wtórna nadczynność przytarczyc. Pierwszy może wynikać z obecności w tym narządzie guzków, które produkują PTH. Zwiększonemu stężeniu parathormonu w organizmie towarzyszy wtedy hiperkalcemia.

Parathormon w nadmiarze może być wynikiem wtórnej niedoczynności przytarczyc. W jej przypadku w organizmie również pojawia się nadmiar PTH. Jednak odchylenie jest rezultatem hipokalcemii (obniżenie stężenia wapnia we krwi). W przypadku wtórnej nadczynność przytarczyc u chorego - np. na skutek niewydolności nerek - najpierw pojawia się niedobór wapnia. Aby temu zaradzić, organizm zaczyna produkować zwiększone ilości parathormonu – ostatecznie pojawia się więc nadmiar tej substancji we krwi. 

Wysokie stężenie PTH nie musi być związane z zaburzeniem przytarczyc. Czasem niektóre guzy nowotworowe są zdolne do produkowania PTH lub substancji o działaniu podobnym do parathormonu.

Przyczyną niedoczynności przytarczyc, czyli stanu odwrotnego do powyżej opisanego może być zabieg tyreoidektomii, czyli usunięcia tarczycy. Problem ten jest zdecydowanie rzadszy od nadczynności przytarczyc. Przy zabiegu chirurgicznego usunięcia lub uszkodzenia przytarczyc u pacjentów dochodzić może do niedoborów nie tylko PTH, ale i wapnia, czy witaminy D.

Zobacz jak Profesor Łabuzek przeprowadza badanie obrazowe tarczycy u 13 letniego Macieja: