Oponiak kręgosłupa czy oponiak na kręgosłupie to pojęcia niemające uzasadnienia w nomenklaturze medycznej, jednak często używane potocznie. Opisuje się nimi nowotwór o bardzo niskim stopniu złośliwości, który poza wyjątkowymi przypadkami (około 1 na 50 zachorowań) nie daje przerzutów i nie nacieka okolicznych tkanek. Zmiana chorobowa jest najczęściej dobrze ograniczona i można ją wyciąć w całości.
Objawy oponiaka kręgosłupa
Oponiak kręgosłupa rozpoznawany jest zazwyczaj u osób po 50 roku życia. Na chorobę tę częściej zapadają kobiety. Jest to zwykle pojedynczy, twardy, zbity twór, dobrze oddzielony od tkanki nerwowej i powstający wskutek niekontrolowanego rozrostu komórek opon mózgowo-rdzeniowych. W związku z tym zlokalizowany jest w kanale kręgowym. Rozwija się powoli, przez lata mogą nie występować objawy.
Chorzy najczęściej skarżą się na dolegliwości bólowe albo zaburzenia czucia w przestrzeni unerwianej przez nerwy odchodzące od rdzenia poniżej miejsca, w którym rozwija się nowotwór. Bóle mogą dotyczyć kończyn górnych (przy oponiaku w części szyjnej kręgosłupa), imitować nerwoból międzyżebrowy, mieć charakter opasujących bólów brzucha (przy lokalizacji w części piersiowej). Jeśli guz znajduje się w okolicy lędźwiowej, może powodować rwę kulszową. Oponiak nie nacieka tkanki nerwowej, ale rozwijając się w zamkniętej przestrzeni kanału kręgowego, może uciskać rdzeń i korzenie nerwów rdzeniowych. Powoduje to niekiedy poważne objawy neurologiczne, takie jak drętwienie, poprzeczne niedowłady czy wręcz porażenia kończyn.
Jak wygląda leczenie raka kręgosłupa? Dowiesz się tego z filmu:
Jeśli nowotwór jest ulokowany wysoko w odcinku szyjnym, może utrudniać odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego z czaszki do kanału kręgowego i powodować powstanie nadciśnienia śródczaszkowego. Problem ten bywa rozpoznany przypadkowo, np. w trakcie badania dna oka. Pierwsze objawy są nieswoiste (bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty). Przy rosnącym ciśnieniu może dochodzić do ciasnoty śródczaszkowej (spowolnienie akcji serca, chwilowe utraty przytomności, zaburzenia oddychania).
Rozpoznanie oponiaka potwierdza się technikami obrazowymi (tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny ze spektroskopią MRS, angiografia). Diagnostykę uzupełniają badania elektrofizjologiczne i laboratoryjne.
Przyczyny powstawania oponiaka kręgosłupa
Oponiak jest efektem patologicznego, miejscowego rozrostu opon mózgowo-rdzeniowych. Zachorowanie jest bardziej prawdopodobne w sytuacjach:
- napromieniowania kanału kręgowego w przebiegu leczenia onkologicznego albo przy innego typu ekspozycji na promieniowanie jonizujące;
- oddziaływania żeńskich hormonów płciowych (na komórkach nabłonka opon odkryto receptory progesteronu, który może pobudzać ich wzrost);
- obecności nerwiakowłókniakowatości typu 2 – choroby dziedzicznej powodującej rozrost tkanki nerwowej;
- kiedy u kogoś z najbliższej rodziny stwierdzono oponiaka – choroba ta nie dziedziczy się, ale w badaniach statystycznych widać w takich przypadkach silną korelację.
Leczenie oponiaka kręgosłupa
Leczenie oponiaka kręgosłupa polega na jego wycięciu w granicach tkanek zdrowych. Zwykle powoduje to stopniową poprawę stanu klinicznego. Kwalifikacja do zabiegu opiera się na ocenie, czy rozmiar, lokalizacja i tempo wzrostu oponiaka są groźne dla zdrowia. W przypadku braku objawów neurologicznych i dolegliwości, przy powolnym wzroście można odroczyć zabieg i obserwować chorego.
Zobacz film i dowiedz się jak jest zbudowany układ kostny:
Jak wygląda operacja oponiaka kręgosłupa?
Jeśli oponiak kręgosłupa szybko rośnie albo jest przyczyną istotnych dolegliwości, chorego poddaje się operacji. Najczęściej polega ona na otwarciu kanału kręgowego oraz usunięciu guza w całości, najlepiej z marginesem tkanek zdrowych. Można też zastosować terapię tzw. nożem gamma. Technika ta pozwala na zniszczenie tkanki oponiaka wiązką promieniowania o wysokiej energii. Metoda jest bezbolesna, nie wymaga zabiegu chirurgicznego i znieczulenia, umożliwia bardzo szybki powrót do normalnego życia. Nie można z niej jednak skorzystać, jeśli oponiak jest zwapniały.
Powikłania oponiaka kręgosłupa
Oponiak kręgosłupa w pojedynczych przypadkach może mieć przebieg złośliwy, co komplikuje proces leczenia i pogarsza rokowanie.
Jeśli guz był usuwany techniką chirurgiczną, trzeba liczyć się z powikłaniami zabiegu operacyjnego – połączonego z otwarciem kanału kręgowego i z długim okresem rekonwalescencji, wymagającym planowej rehabilitacji i czasowego wdrożenia oszczędzającego trybu życia.
Późnym powikłaniem oponiaka kręgosłupa jest miejscowa wznowa. Dochodzi do niej relatywnie często, więc niezbędne jest regularne poddawanie pacjentów kontrolnym badaniom obrazowym.
Bibliografia:
1. Nowotwory opon. W: Wielisław Papierz, Paweł P. Liberski: Nowotwory mózgu u dzieci. Suplement do Pol J Pathol 53, 4. Paweł P. Liberski (red.). 2001.
2. Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego. W: Dariusz J. Jaskólski, Wielisław Papierz, Wojciech Biernat, Paweł P. Liberski: Choroby układu nerwowego. Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004.