Obrzęk Quinckego inaczej nazywany jest obrzękiem naczynioruchowym. Może występować na całym ciele, ale pojawia także w rejonie górnych dróg oddechowych i w przewodzie pokarmowym. Obrzękowi Quinckego często towarzyszy pokrzywka.

Przyczyny obrzęku Quinckego

Gdy obrzęk Quinckego występuje z pokrzywką, wówczas jego powodem jest reakcja alergiczna. Jeżeli przy obrzęku naczynioruchowym nie ma pokrzywki, może on mieć charakter wrodzony lub nabyty.

Obrzęk współwystępuje z pokrzywką w prawie połowie przypadków. Przyczyniają się do niego wtedy:

• alergie – na niektóre leki (penicylina i sulfonamidy), pokarmy (najczęściej na orzechy ziemne i włoskie, owoce morza, mleko, jaja, kiwi, banany, awokado, jadalne kasztany), jady owadów;
  
• infekcje wirusowe;
  
• niesteroidowe leki przeciwzapalne;
  
• środki cieniujące wykorzystywane podczas badań radiologicznych;
  
• choroby zajmujące kilka rodzajów tkanek lub narządów, np. toczeń rumieniowaty układowy, hipereozynofilia;
  
• czynniki fizyczne – zimno, światło słoneczne;
  

Przyczyną wrodzonego obrzęku naczynioruchowego może być zmniejszone stężenie lub niska aktywność inhibitora C1. Powoduje je mutacja genu znajdującego się na chromosomie 11. Obrzęk pojawia się wtedy po urazach, zabiegach chirurgicznych i stomatologicznych, infekcjach, stresie emocjonalnym, przyjęciu środków antykoncepcyjnych lub inhibitora konwertazy angiotensyny, nadużyciu alkoholu lub bez konkretnej przyczyny. Nabyty obrzęk Quinckego objawia się zwykle po 40. roku życia. Do niego również może przyczyniać się niedobór inhibitora C1. W takich przypadkach powodem zmniejszenia jego stężenia są choroby układowe.

Jeżeli nie da się ustalić, co jest przyczyną wystąpienia obrzęku, nazywa się go obrzękiem naczynioruchowym idiopatycznym.

Objawy obrzęku naczynioruchowego

Obrzęk naczynioworuchowy związany z pokrzywką występuje na twarzy, kończynach i w okolicach narządów płciowych, w jednym lub kilku miejscach jednocześnie. Czasami powoduje zniekształcenie rysów twarzy. Zmianom tym nie towarzyszy świąd ani stan zapalny, może się za to pojawić ból i nadwrażliwość. Obrzęk trwa przez kilka godzin, choć zdarza się, że utrzymuje się przez kilka dni. Czasami pojawiają się też bóle głowy, trudności przy połykaniu, duszności, obrzęk języka, gardła, krtani.

Obrzęk Quinckego bez pokrzywki zawsze daje takie same objawy, niezależnie od przyczyny. Zazwyczaj występuje pojedynczo, na twarzy, rękach, przedramionach, na nogach, narządach płciowych lub pośladkach. Czasami powoduje zniekształcenia ciała. Obrzęk naczynioruchowy tego typu narasta najpierw przez 12–24 godzin, a ustępuje po ok. 3 dniach. Może być bolesny, czasem towarzyszy mu ból. Najwcześniejszymi objawami są: ściskanie w gardle, trudności z połykaniem, chrypka, duszności. Obrzęk języka, gardła lub krtani może spowodować poważne problemy z oddychaniem, a w dalszej kolejności niewydolność oddechową i w konsekwencji – śmierć. Jeżeli zmiany dotykają również układu pokarmowego, obrzęk ściany jelita powoduje bóle brzucha, biegunki, nudności i wymioty. Objawy te bardzo często mylone są z zapaleniem wyrostka robaczkowego.

Leczenie obrzęku Quinckego

W leczeniu przewlekłego obrzęku występującego z pokrzywką najważniejsze jest wyeliminowanie czynnika wywołującego alergię. Może to polegać na usunięciu z diety niektórych pokarmów. Nawrotom obrzęków zapobiega się, podając chorym leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy.

Postępowanie wygląda inaczej, jeżeli przyczyną obrzęku naczynioruchowego jest niedobór inhibitora C1. W takich przypadkach chory powinien przyjmować koncentrat inhibitora. Oprócz tego podaje mu się androgeny lub kwas traneksamowy – jedno i drugie ma działanie łagodzące obrzęki. Chory przyjmuje je nie tylko po wystąpieniu obrzęku, ale także wtedy, gdy pojawia się jedynie takie ryzyko. Leczenie przebiega tak samo, jeżeli niskie stężenie inhibitora C1 jest wynikiem choroby układowej.

W ostrych przypadkach, kiedy choremu zagraża niewydolność oddechowa, konieczne może być wykonanie intubacji dotchawiczej. Podaje mu się też m.in. adrenalinę i leki łagodzące obrzęk. Jeżeli obrzękowi Quinckego towarzyszy pokrzywką, należy natychmiast wyeliminować czynnik wywołujący reakcję. Stosuje się wtedy także leki przeciwhistaminowe, a do zwalczania objawów używa się glikokortykosteroidów. Dawkę tych ostatnich można zmniejszyć, jeżeli chory będzie przyjmował w zamian leki hamujące układ odpornościowy. Ataki bez pokrzywki, związane z przyczynami wrodzonymi, leczy się, podając koncentrat inhibitora C1 i androgeny.