Guzek za uchem może świadczyć o powiększeniu węzłów chłonnych, co pojawia się przy różnego rodzaju infekcjach. Za powiększony węzeł uważa się taki, którego średnica przekracza 1 cm. Wyczuwalna pod palcem kulka może być kaszakiem. Jeśli guzek jest twardy i nie można go przesunąć względem podłoża, może świadczyć o chorobie nowotworowej. Z każdą zmianą za uchem należy zgłosić się do lekarza, ponieważ jest wiele czynników, które mogą odpowiadać za ten stan.

Guzek za uchem – powiększone węzły chłonne

Za guzek za uchem w większości przypadków odpowiadają powiększone węzły chłonne. Są to struktury leżące na przebiegu naczyń limfatycznych. Ich podstawową funkcją jest filtracja limfy i udział w produkcji przeciwciał. Likwidują drobnoustroje, przez co stanowią istotny element układu immunologicznego.

Istnieje wiele czynników, które wpływają negatywnie na węzły chłonne. Ich powiększenie może być objawem przewlekłego stanu zapalnego zlokalizowanego w uchu, jamie ustnej lub w obrębie skóry głowy. Nierzadko bywają konsekwencją ogólnie obniżonej odporności organizmu. Powiększone węzły chłonne mogą być wywołane infekcją bakteryjną lub wirusową. Bolące zgrubienie za uchem pojawia się podczas zwykłego przeziębienia, anginy ropnej, odry, ospy wietrznej, świnki, różyczki, boreliozy czy choroby kociego pazura. U dzieci jest to przeważnie objaw zapalenia migdałków lub gardła. W wyżej wymienionych przypadkach choremu towarzyszą zazwyczaj ogólne złe samopoczucie, spadek masy ciała, brak apetytu, przejmujący ból, wysoka temperatura i wrażliwość węzłów chłonnych na dotyk.

Do powiększenia węzłów chłonnych często dochodzi u chorych na AIDS. Ponadto rosną one w wyniku urazu – rany lub ukąszenia w miejscu położonym blisko węzłów. Czynnikiem sprawczym może być także mononukleoza (wywołana przez wirusa EBV) lub cytomegalowirus (CMV). Obrzmienie węzłów chłonnych bywa skutkiem ubocznym zażywania fenytoiny – leku przeciwdrgawkowego i działającego przeciwarytmicznie.

Nierzadko jest powikłaniem po podaniu szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce oraz gruźlicy czy objawem towarzyszącym wszawicy i łojotokowemu zapaleniu skóry. Duży, wyczuwalny węzeł chłonny za uchem może być następstwem źle leczonego lub nieleczonego zęba. U dzieci węzły chłonne powiększają się w trakcie wyrzynania zębów mlecznych i stałych. Bolący węzeł chłonny za uchem może być związany z chorobą Kawasaki. Wówczas występuje też wysoka gorączka, wysypka, drażliwość, zapalenie spojówek, obrzęk kończyn i zapalenie śluzówki jamy ustnej.

Gulka za uchem – kaszak

Gulka za uchem może być kaszakiem. Jest to torbiel zastoinowa, która tworzy się w obrębie gruczołów łojowych i mieszków włosowych. Jest koloru cielistego z lekko żółtym zabarwieniem. Średnica kaszaka wynosi od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Ma gładką powierzchnię i jest przesuwalny względem podłoża. Może to być miękki guzek za uchem lub umiarkowanie twarda zmiana. Na jego powierzchni nierzadko widoczny jest ciemny punkt, który wskazuje zatkany przewód mieszka włosowego. Zdarzają się przypadki, kiedy kaszak ulega nadkażeniu bakteryjnemu, w konsekwencji czego rozwijają się zmiany zapalne w pobliskich tkankach. Kaszek leczony jest poprzez chirurgiczne usunięcie zmiany. Wewnątrz torbieli za uchem znajduje się wydzielina o żółtym kolorze i specyficznym zapachu, a kiedy dochodzi do powstania stanu zapalnego, staje się ropna i cuchnąca.

Gula za uchem – objaw nowotworu

Jeśli guzek za uchem nie boli przy dotyku i jest wyraźnie powiększony, może być wywołany obecnością nieprawidłowych komórek (np. transformacja nowotworowa komórek limfoidalnych w chłoniakach złośliwych lub komórki białaczkowe). Zgrubienie za uchem bywa również przerzutem nowotworowym. W tych przypadkach zazwyczaj jest twarde, zbite i trudno je przesunąć względem podłoża.

Najczęstszą przyczyną nowotworową małego guzka za uchem jest chłoniak Hodgkina, zwany także ziarnicą złośliwą, chorobą Hodgkina czy limfogranulomatozą. Jest to względnie często występujący nowotwór układu limfoidalnego. Dochodzi w nim do klonalnego rozrostu limfocytów B tworzących unikalne komórki nowotworowe Reed-Sternberga, które otoczone są innymi prawidłowymi komórkami. Etiologia choroby pozostaje niewyjaśniona.

Zachorowalność na chłoniaka Hodgkina szacowana jest na około 2–3 przypadki na 100000 osób. Najczęściej występuje on u młodych mężczyzn. Stanowi blisko 1% wszystkich nowotworów i około 13% wszystkich chłoniaków. Choroba może zajmować węzły chłonne o dowolnej lokalizacji. Najczęściej jednak zajęte zostają węzły chłonne powyżej przepony, a zwłaszcza uszne i szyjne. Powiększeniu węzłów chłonnych często nie towarzyszą żadne inne dolegliwości. Gorączka, nocne poty, świąd skóry i zmniejszenie masy ciała występują u około 30% chorych. W 95% przypadków rozpoznaje się postać klasyczną chłoniaka Hodgkina, a w pozostałych 5% postać nieklasyczną. W leczeniu stosuje się chemioterapię i radioterapię.

Guzek pod uchem – guz ślinianki przyusznej

Bardzo rzadko guzek pod uchem to choroba nowotworowa gruczołów ślinowych. Są to zmiany łagodne, złośliwe i nowotworopodobne, które stanowią 2–4% wszystkich guzów głowy i szyi. Występują najczęściej między 4 a 7 dekadą życia. Guzy ślinianki nie bolą i są rozpoznawane w późniejszych stadiach rozwoju.

Bibliografia:

1. Kuliczkowski K., Diagnostyka różnicowa powiększonych węzłów chłonnych w praktyce lekarza rodzinnego, „Family Medicine & Primary Care Review”, 2013, 15(2), s. 231–232.

2. Wróbel T., Chłoniak Hodgkina, W: Krzakowski M., Warzocha K. (red.), Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych, Gdańsk, Via Medica, 2013.

3. Warzocha K., Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych, „Zamojskie Studia i Materiały”, 2011, 1(34), s. 55-57.

4. Zaucha J.M., Optymalizacja i indywidualizacja leczenia chłoniaka Hodgkina z wykorzystaniem wczesnego badania PET, „Hematologia”, 2011, 2(1), s. 15-22.

5. Olejniczak I., Kozłowski Z., Dąbrowska K., Łukomski M., Guzy ślinianki przyusznej – obraz kliniczny, sposób postępowania i wyniki leczenia, „Otolaryngologia Polska”, 2008, LXII(4), s. 446–450.