W sercu człowieka wyróżnia się cztery zastawki – płucną, aortalną, mitralną i trójdzielną. Zastawka trójdzielna umożliwia przepływ krwi z prawego przedsionka do prawej komory. Mitralna znajduje się pomiędzy lewym przedsionkiem a lewą komorą serca. Zastawki aortalna i płucna umożliwiają odpływ krwi z serca do dużych naczyń krwionośnych. Ruch krwi przez zastawki jest jednokierunkowy. Jakiekolwiek zwężenia lub niedomykalności w obrębie zastawek serca zaburzają ten przepływ. Kiedy komory serca się kurczą, zastawki aortalna i płucna zostają otwarte i krew wypychana jest do krążenia małego i dużego. W tym czasie zastawki mitralna i trójdzielna pozostają zamknięte. Jednak niedomykalność powoduje, że podczas tego skurczu część krwi jest wstecznie wypychana do przedsionka.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej u płodu i dzieci

U dzieci i młodzieży niedomykalność zastawki trójdzielnej jest bardzo częstym, przejściowym zjawiskiem. Może być wykryta nawet u około 70% osób. Niewielkie jest jej nasilenie i nie jest ona określana jako zjawisko patologiczne. Nie jest konieczna żadna interwencja chirurgiczna ani specjalne postępowanie lecznicze czy diagnostyczne. Podczas podstawowego badania dziecka lekarz może stwierdzić obecność szmeru skurczowego na lewym brzegu mostka, choć funkcja serca jest jak najbardziej prawidłowa. Obserwuje się tę wadę częściej u szczupłych i wysokich dzieci.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej u płodu oznacza inne problemy. Wykonując badanie ultrasonograficzne, lekarz określa markery wskazujące na prawdopodobieństwo wad genetycznych. Ocenia m.in. przezierność karkową, kość nosową, a także przepływ przez zastawkę trójdzielną. Wykrycie w badaniu prenatalnym niedomykalności zastawki trójdzielnej u płodu w ponad połowie przypadków towarzyszy obecności wad wrodzonych, jak np. zespół Downa.

Niedomykalność zastawki trójdzielnej u osób dorosłych

U dorosłych niedomykalność zastawki trójdzielnej jest wtórnym zjawiskiem do niektórych chorób. Należą do nich m.in.:

• zespół Marfana,
  
• choroba Whipple’a,
  
• reumatoidalne zapalenie stawów,
  
• toczeń rumieniowaty układowy,
  
• niektóre leki,
  
• zapalenie wsierdzia.
  

Istnieje również zależność pomiędzy istniejącą wadą zastawki mitralnej a niedomykalnością zastawki trójdzielnej. Dochodzi wtedy często do poszerzenia samego pierścienia bez anomalii w zakresie budowy anatomicznej zastawki serca, ze względu na zmiany w geometrii prawej komory. Często powstaje wtórnie do nadciśnienia płucnego i niewydolności prawej komory.

Objawy niedomykalności zastawki trójdzielnej

Niedomykalność zastawki trójdzielnej rzadko jest wadą izolowaną. Najczęściej współistnieje z wadą zastawki mitralnej, a właściwie powstaje jako wtórna zmiana. Główne objawy związane z niedomykalnością zastawki trójdzielnej to zmniejszona tolerancja wysiłku, dyskomfort w prawym podżebrzu z towarzyszącym uczuciem gniecenia i osłabienia.

Jeśli niedomykalność jest duża, można zaobserwować tętnienie w obrębie naczyń szyi i głowy. Zaawansowane przypadki wiążą się z wystąpieniem wodobrzusza, sinawo zabarwionych powłok, szmeru nad sercem, obrzęków.

Rozpoznanie niedomykalności trójdzielnej polega przede wszystkim na wykonaniu podstawowych badań diagnostycznych dotyczących serca: elektrokardiogram (EKG), gdzie obserwuje się zmiany charakterystyczne dla przerostu prawej komory serca, a często również migotanie przedsionków. Kolejnym badaniem jest rentgenografia, obrazująca powiększenie obrysu serca i duży przedsionek, a przede wszystkim echokardiografia (ECHO).

Echokardiografia jest najdokładniejszym badaniem ogólnodostępnym w diagnostyce dysfunkcji elementów morfologicznych serca.

Leczenie niedomykalności zastawki trójdzielnej

W związku z tym, że niedomykalność trójdzielna jest wadą wtórną zastawki, przede wszystkim należy skupić się na leczeniu przyczynowym. Niestety w przypadku sporej niedomykalności zastawki trójdzielnej chory najczęściej charakteryzuje się znaczną dysfunkcją prawokomorową i zastojami żylnymi. Wiąże się to z gorszym rokowaniem.

Leczenie przy współistniejącej wadzie zastawki mitralnej polega na korekcji zwężenia zastawki mitralnej, co powoduje wtórny zanik czynnościowej niedomykalności trójdzielnej. Czasami konieczny jest również zabieg niedomykalności trójdzielnej, łącznie z całkowitą wymianą zastawki.