Niedokrwienie kończyn dolnych to stan, który w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD10 nie pojawia się. Można tam znaleźć inne numery obejmujące zatorowość czy zakrzepicę, czyli już bezpośrednie przyczyny czy mechanizmy powodujące niedokrwienie kończyny. Dzieli się ją zasadniczo na przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych i ostre niedokrwienie kończyn dolnych.
Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny
Przyczyną przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych jest niewystarczający przepływ krwi przez naczynia krwionośne. W efekcie znacznie mniej krwi i tlenu dociera do kończyn. Najczęstszą przyczyną przewlekłego niedokrwienia kończyn jest miażdżyca tętnic kończyn dolnych. W zależności od nasilenia objawów wyróżnia się etapy zaawansowania choroby. Rzadko zdarza się, by miażdżyca dotyczyła wyłącznie kończyn dolnych. Częściej blaszki miażdżycowe upośledzają przepływ także przez inne naczynia, jak np. naczynia wieńcowe czy dogłowowe.
Ostre niedokrwienie kończyn dolnych polega na nagłym upośledzeniu przepływu krwi przez kończynę dolną, co grozi jej amputacją. Wśród przyczyn ostrego niedokrwienia kończyny wyróżnia się urazy, uszkodzenia tętnicy, tętniaka tętnicy kończyn dolnych i jego rozwarstwienie, nadmierną krzepliwość krwi, zakrzepicę, zator pochodzący najczęściej z serca w przebiegu migotania przedsionków czy też oderwaną blaszkę miażdżycową.
Zobaczcie, jakie funkcje pełni układ krążenia:
Objawy niedokrwienia kończyn dolnych
W przypadku przewlekłego niedokrwienia kończyn chory początkowo nie zgłasza żadnych dolegliwości. W dalszych etapach narastania zaawansowania choroby może pojawić się nadmierna męczliwość kończyn dolnych, nadwrażliwość na zimno, drętwienie czy mrowienie w kończynach. Chorzy udają się do lekarza szczególnie w sytuacji, gdy po przejściu jakiegoś odcinka, który nie jest dla nich szczególnym wysiłkiem, pojawiają się nieprzyjemne bóle w kończynie, zesztywnienie mięśni czy ich drętwienie. Objawy te dotyczą przede wszystkim mięśni poniżej niedrożności i określane są mianem chromań przestankowych. Ustają zazwyczaj po odpoczynku. W przypadku wysokiej niedrożności kończyny dolnej (w okolicy tętnicy biodrowej czy nawet aorty brzusznej) może dojść do rozwoju zespołu Leriche’a, czyli obecności wspomnianych wcześniej chromań przestankowych, którym towarzyszy brak tętna w kończynie (w pachwinach), a u mężczyzn – brak wzwodu. W badaniu lekarz zwraca uwagę na różnice w kolorycie kończyny dokrwionej i niedokrwionej, a także w ich temperaturze. Kończyna niedokrwiona jest zimna, sina, traci owłosienie, często pojawiają się przebarwienia, owrzodzenia, a w zaawansowanych stadiach dochodzi do martwicy. W przewlekłym niedokrwieniu z czasem pojawiają się także zaniki mięśniowe i asymetria kończyn.
Polecamy: Miażdżyca kończyn dolnych – przyczyny, objawy i leczenie zmian miażdżycowych
Objawy ostrego niedokrwienia kończyn dolnych pojawiają się nagle. Obejmują one zanik tętna, zblednięcie kończyny, ochłodzenie skóry, a dalej postęp zmian wraz z upływem czasu:
- po 2 godzinach dochodzi do zaburzeń czucia w obrębie kończyny, mrowienia czy drętwienia,
- po 6 godzinach zanika czucie, pojawia się plamista sinica,
- po 8 godzinach chory nie jest w stanie ruszać kończyną,
- po 10 godzinach rozwija się martwica.
Są to jednak jedynie przybliżone ramy czasowe. U każdego chorego ten schemat może być różny.
Jak rozpoznać przewlekłe czy ostre niedokrwienie kończyn dolnych?
Rozpoznanie niedokrwienia przewlekłego i ostrego różni się ze względu na to, że w przypadku niedokrwienia przewlekłego nie ma presji czasu, co do postawienia rozpoznania i wdrożenia leczenia. Podstawową metodą diagnostyczną jest USG, czyli ultrasonografia, która obrazuje naczynia kończyn dolnych. W obrazowaniu USG konieczne jest wykorzystanie Dopplera, czyli pewnego rozszerzenia badania, pozwalającego na ocenę przepływu krwi przez naczynia krwionośne. W rozpoznaniu niedokrwienia kończyn ocenia się również wskaźnik kostka-ramię (ABI). Jest to iloraz ciśnienia skurczowego na stopie i na ramieniu. Mierzy się go detektorem dopplerowskim. Prawidłowo ABI powinno wynosić 1–1,4. Wynik poniżej 0,9 świadczy o obecności zwężeń naczyń i niedokrwieniu kończyny. Krytyczne niedokrwienie kończyny dolnej ma wskaźnik ABI niższy niż 0,5. Jeśli wynik wskaźnika ABI jest graniczny, wykonuje się również test marszowy na bieżni ruchomej. W przypadku niedokrwienia, po wysiłku dojdzie do gwałtownego obniżenia się wskaźnika ABI. Czasami konieczne jest również wykonanie badania angio-TK czy angio-MR.
Leczenie niedokrwienia kończyn
Inne postępowanie dotyczy przewlekłego niedokrwienia, a inne ostrego. Typ leczenia dostosowuje się do zaawansowania choroby, stanu chorego, a także jego oczekiwań (aktywności danej osoby). W przypadku przewlekłego niedokrwienia kończyn zawsze konieczna jest profilaktyka, by zapobiec pogłębianiu się niedokrwienia. W tym celu należy wyrównać cukrzycę, poziomy cholesterolu, stosować leki przeciwpłytkowe, unikać palenia tytoniu. Ważne jest również wdrożenie umiarkowanego wysiłku fizycznego. W przypadku ostrego niedokrwienia, jak również nasilenia przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych konieczne jest wdrożenie leczenia zabiegowego. Wykorzystuje się tu zabiegi ze wszczepieniem stentu i leczenie operacyjne. W krytycznym niedokrwieniu konieczne jest stosowanie wlewu z heparyny niefrakcjonowanej, a dalej leczenie chirurgiczne czy wewnątrznaczyniowe.