Po narodzinach ludzkie płuca gwałtownie się rozprężają, by móc właściwie pełnić swoje funkcje. Ucisk na płuca lub gromadząca się w nich wydzielina mogą to utrudniać. Niedodma nie jest rakiem, ale może być powodowana przez guzy nowotworowe.

Przyczyny niedodmy

Niedodma płuc to inaczej brak powietrza w pęcherzykach płucnych. Schorzenie to najczęściej dzieli się na dwa rodzaje: niedodmę obturacyjną i nieobturacyjną.

Niedodma obturacyjna wynika z niedrożności oskrzelików. Jej przyczyną może być śluz gromadzący się w oskrzelach przy takich chorobach, jak: astma oskrzelowa, przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli czy mukowiscydoza. Jego gromadzenie się może też być następstwem pewnych zabiegów medycznych i wynikiem podawania niektórych leków. Nadmierne gromadzenie się śluzu czasami przyczynia się do występowania niedodmy także u wcześniaków. Niedrożność oskrzelików może powodować ciało obce, które znalazło się w nim po zakrztuszeniu. U dzieci często są to zabawki lub ich części, u dorosłych nieprawidłowo połknięte kawałki jedzenia. Oskrzeliki może zatykać również krew trafiająca do płuc w wyniku urazu.

Niedodma nieobturacyjna wiąże się z uciskiem na tkankę płucną. Może on być spowodowany patologiami w jamie opłucnowej, takimi jak wysięk lub nagromadzenie się w niej powietrza. Ich zbyt duża ilość może powodować całkowite zapadnięcie płuc. Ucisk na płuca mogą też wywoływać guzy nowotworowe – gdy są położone w okolicach płuc, nie pozwalają na ich pełne rozprężenie. Inną przyczyną niedodmy nieobturacyjnej mogą być przewlekłe choroby, w przebiegu których chory spędza dużo czasu, leżąc. Niedodma ma wówczas najczęściej charakter tymczasowy i ustępuje po powrocie do normalnej aktywności. Inne przyczyny to zapalenia płuc i wodobrzusze.

W diagnostyce wyróżnia się niedodmę z obkurczenia. Powstaje ona w wyniku bliznowaceń płuc. Powodują one ściąganie miąższu płuc i utrudniają ich rozprężanie.

Objawy niedodmy

Jeżeli niedodma obejmuje tylko niewielki fragment płuca, jej objawy mogą być w ogóle nieodczuwalne. Często zdarza się, że tak mała niedodma przechodzi samoistnie. Inaczej wygląda to, kiedy zapadnięta jest większa część płuca. Wtedy dojść może nawet do niewydolności narządu, a jednocześnie – hiperwentylacji zdrowego płuca.

Objawy niedodmy płucnej są następujące:

• kaszel,

• płytki, przyspieszony oddech,

• ból w klatce piersiowej,

• przyspieszona akcja serca,

• uczucie duszności,

• sinica spowodowana niedotlenieniem,

• niepokój,

• obniżona temperatura ciała,

• uszkodzenie tkanki płuc, bliznowacenie.

Zmianami, które przy niedodmie pojawiają się najczęściej, są tzw. płytki niedodmowe u podstaw obu płuc. Przyczyną ich powstawania są najczęściej: wadliwa czynność przepony, utrudniony odruch kaszlowy, utrudniona ewakuacja płynu z obwodowych dróg oddechowych i zaburzona czynność surfaktantu. Tego typu zmiany pojawiają się także przy zatorowości płucnej, dlatego ich wykrycie powinno wiązać się z dodatkowymi badaniami.

Niedodma płuc – leczenie

W diagnostyce niedodmy znaczenie ma m.in. wywiad lekarski. Na pewno specjalista zapyta o przebyte choroby układu oddechowego, urazy klatki piersiowej i nawyki, takie jak palenie papierosów. Objawem ułatwiającym zdiagnozowanie niedodmy jest niesymetrycznie rozszerzająca się klatka piersiowa – ta strona, po której miąższ płuca nie jest napowietrzony, rozszerza się słabiej. Istotne jest też badanie osłuchowe. Diagnozę najlepiej jest poprzeć zdjęciem rentgenowskim, na którym nienapowietrzone miejsca widoczne są jako jednolite zacienienia. Gdy przypadek jest bardziej skomplikowany, konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej.

Sposób leczenia niedodmy płuc zależy od przyczyny jej wystąpienia. W lekkich przypadkach zdarza się, że ustępuje ona samoistnie, np. gdy chory wraca do normalnej aktywności życiowej. Leczenie może polegać na wyleczeniu lub złagodzeniu objawów choroby powodującej niedrożność oskrzeli. W przypadku nowotworu leczenie może wiązać się z wycięciem fragmentu lub całego płuca. Zabiegi wykonuje się również wówczas, gdy niedodmę spowodowało ciało obce. By je usunąć, przeprowadza się bronchoskopię. W każdym przypadku cierpiącemu na niedodmę podaje się środki farmakologiczne. Są wśród nich leki rozszerzające drogi oddechowe i rozrzedzające wydzieliny, leki wykrztuśne i antybiotyki przyjmowane w razie infekcji dróg oddechowych. Gdy występują trudności z oddychaniem, choremu podaje się tlen. W leczeniu niedodmy można też stosować rehabilitację. Obejmuje ona wtedy ćwiczenia oddechowe, oklepywanie klatki piersiowej, częste odkasływanie oraz układanie chorego w pozycji umożliwiającej odpływanie śluzu (tzw. drenaż ułożeniowy).