Naczyniak (haemangioma) to łagodny nowotwór. Lokalizując się w mózgu, może być przyczyną krwawień wewnątrzczaszkowych oraz (wynikających z ucisku na otaczające tkanki) napadów padaczkowych i ogniskowych objawów neurologicznych.

Naczyniak mózgu – pochodzenie i rodzaje

Naczyniak mózgu to najczęściej naczyniak jamisty (haemangioma cavernosum). Zamiast typowej dla innych naczyniaków siateczki patologicznych naczyń tworzy jamiste, rozległe przestrzenie wypełnione krwią. Jego charakterystycznym elementem jest to, że – w odróżnieniu od innych zmian z tej grupy – ma cienko- lub grubościenną ścianę. Rzadziej spotykanym w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (OUN) typem jest, częsty w innych lokalizacjach, naczyniak krwionośny włośniczkowy (haemangioma capillare). Zbudowany jest z siateczki drobniutkich, nie w pełni wykształconych naczyń krwionośnych o bardzo prostej budowie.

Naczyniaki te nie mają tendencji do zezłośliwienia, ale ich lokalizacja w zamkniętej przestrzeni czaszki, na powierzchni lub w obrębie tkanki mózgowej, sprawia, że stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia chorego. Przepływ krwi w obrębie guza jest szybki i intensywny, a jego struktura – ze względu na patologiczny rozrost – osłabiona. W związku z tym nawet przy niewielkim urazie lub gwałtownym wzroście ciśnienia tętniczego (np. przy partych skurczach w czasie porodu) może dojść do przerwania ciągłości tych naczyń i krwawienia wewnątrzczaszkowego.

Innym istotnym elementem w obrazie klinicznym jest fakt, że naczyniaki mózgu rosną w zamkniętej, ciasno upakowanej przestrzeni mózgoczaszki. Rzadko osiągają takie rozmiary, by spowodować powstanie nadciśnienia śródczaszkowego, ale bardzo często uciskają okoliczną tkankę mózgową, powodując jej niedokrwienie, dysfunkcję, a czasami nawet zanik. Powiązane z tym objawy bywają pierwszymi sygnałami świadczącymi o istnieniu naczyniaka i skłaniającymi do wdrożenia postępowania diagnostycznego, które pozwala rozpoznać jego istnienie.

Lokalizacje i objawy naczyniaka mózgu

Naczynia krwionośne znajdują się w obrębie zarówno całej tkanki mózgowej, jak i opon mózgowo-rdzeniowych. W związku z tym miejsce powstania malformacji naczyniowej (rozrostu guza), a tym samym lokalizacja naczyniaka, mogą być przypadkowe. Trudno zatem mówić o typowych miejscach występowania tego schorzenia.

Z lokalizacją wiążą się objawy, które pojawiają się w przebiegu choroby. Umiejscowienie naczyniaka w pobliżu lub w obrębie konkretnego ośrodka mózgowego może spowodować m.in.:

• bóle głowy (podobne do migrenowych),
  
• miejscowe zaburzenia czucia,
  
• lokalne porażenia lub niedowłady,
  
• upośledzenie niektórych funkcji wyższych,
  
• zaburzenia regulacji w układzie wegetatywnym.
  
• upośledzenie pracy niektórych narządów zmysłów.
  

Innym efektem obecności naczyniaka jest powstawanie pod wpływem ucisku w obrębie mózgowia ognisk padaczkowych. Napady mogą mieć początkowo charakter częściowy, częściowy uogólniający się albo od początku przyjmować postać napadów grand mal – z utratą przytomności, drgawkami, oddawaniem moczu, następującym później okresem snu, splątaniem oraz niepamięcią wsteczną.

Najgroźniejszym powikłaniem jest krwawienie śródczaszkowe spowodowane pęknięciem naczyniaka. Krew płynie w nim pod dużym ciśnieniem (takim jak w naczyniach tętniczych) i jej wynaczynienie się stanowi zagrożenie życia chorego. Objawy mogą przypominać nawet krwawienie podpajęczynówkowe lub udar krwotoczny mózgu – z utratą świadomości, rozległymi objawami neurologicznymi, zaburzeniami oddychania i symptomami ciasnoty śródczaszkowej.

Zobacz film i sprawdź jak jest zbudowany mózg: 

Diagnostyka naczyniaków mózgu

Naczyniaki mózgu rozpoznaje się, korzystając z dwóch podstawowych metod. Techniki obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (CT) albo rezonans magnetyczny (NMR, MRI), pozwalają na potwierdzenie istnienia naczyniaka, określenie rodzaju zmiany, jej wielkości i lokalizacji. Wykonywane w drugiej kolejności badania angiograficzne obrazują doskonale stopień unaczynienia guza, szybkość i kierunek przepływu krwi. Określenie tych parametrów ma decydujące znaczenie podczas wyboru techniki operacyjnej.

Leczenie naczyniaków mózgu

Leczenie naczyniaków mózgu polega na zamknięciu światła ich naczyń zasilających (obliteracji), co zapobiega krwawieniom i likwiduje ucisk (w związku z brakiem wypełnienia guza krwią). Metodę leczenia dobiera się w zależności od lokalizacji i wielkości zmiany oraz od istniejących objawów. Stosuje się:

• zamknięcie naczyń naczyniaka klipsami naczyniowymi w trakcie operacji neurochirurgicznej, a w niektórych sytuacjach inną metodę zamknięcia światła zasilającej guz tętnicy lub całkowite usunięcie zmiany,
  
• embolizację wewnątrznaczyniową (endowaskularną), gdy do naczyń krwionośnych zaopatrujących naczyniak podaje się zamykającą ich światło substancję.
  

W przypadku, gdy do guza nie można w żaden sposób dotrzeć albo gdy chce się uzupełnić inną stosowaną wcześniej metodę, wykonuje się również celowane naświetlania obszaru naczyniaka promieniowaniem wysokoenergetycznym. Powoduje to częściowe zniszczenie jego utkania lub zwłóknienie tkanek, które zamyka naczynia i prowadzi do zaniku zmiany.