Objaw Lusta można znaleźć na liście eponimicznych nazw objawów chorobowych pochodzących od nazwiska ich odkrywcy. Stwierdza się go, gdy dochodzi do skurczu mięśni strzałkowych i odwiedzenia stopy podczas uderzania młotkiem neurologicznym poniżej głowy kości strzałkowej. Objaw ten jest testem klinicznym pozwalającym na wychwycenie tężyczki utajonej. Świadczy o nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej wynikającej z zaburzeń elektrolitowych.

Rozróżnienie tężyczki dzięki objawowi Lusta

Tężyczka (łac. tetania) to stan patofizjologiczny, który jest konsekwencją zaburzeń elektrolitowych, w tym hipokalcemii (obniżenie stężenia wapnia), hipomagnezemii (obniżenie poziomu magnezu), hipokaliemii (spadek poziomu potasu), zasadowicy (obniżenie poziomu jonów wapnia i magnezu) i zaburzeń gospodarki elektrolitowej powstałych w wyniku hiperwentylacji. Ma bardzo różnorodny obraz chorobowy. Rozróżnia się tężyczkę jawną i utajoną. Objawy pojawiające się w przebiegu tężyczki jawnej są dość łatwe do zauważenia. U chorego występują przede wszystkim:

• parestezje (tzw. czucie opaczne) – przykre wrażenie mające najczęściej postać mrowienia, drętwienia, zmiany temperatury skóry lub przebiegnięcia prądu;

• skurcze mięśni szkieletowych z przewagą zginaczy kończyn górnych i prostowników kończyn dolnych;

• równoważniki tężyczki:

• skurcz naczyń wieńcowych powodujący objawy dusznicy bolesnej,

• skurcz naczyń brzusznych wywołujący anginę brzuszną,

• skurcz naczyń mózgowych odpowiadający za migreny, zaburzenia świadomości, TIA (przemijający atak niedokrwienny – krótkotrwałe, bo trwające do 24 godzin, i przemijające wystąpienie objawów uszkodzenia mózgu na skutek zaburzeń krążenia mózgowego),

• skurcz naczyń obwodowych wywołujący rzekomy zespół Raynauda – napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk, rzadziej stóp,

• skurcz głośni, oskrzeli, powiek, podwójne widzenie i światłowstręt.

Jednak stwierdzenie tężyczki utajonej (spazmofilia lub tężyczka normokalcemiczna) nierzadko nastręcza specjalistom wiele trudności. Powszechnie przyjęto, że do rozpoznania utajonej postaci choroby analizuje się wystąpienie 3 objawów neurologicznych. Wśród nich wymienia się objaw Chvostka, objaw Trousseau i objaw Lusta. Świadczą one o nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej i powinny ukierunkować personel medyczny na podejrzenie łagodnej postaci tężyczki oraz wdrożenie adekwatnego postępowania.

Czym jest objaw Lusta?

W przypadku utajonej postaci tężyczki nie obserwuje się samoistnych skurczów mięśni. Jednakże znaczna nadpobudliwość sprawia, że nawet niewielki bodziec wywołuje odruchowe skurcze, w tym objaw Lusta. W środowisku medycznym bywa on alternatywnie określany jako objaw Ibrahima-Lusta. Uważa się go za dodatni, gdy w odpowiedzi na uderzenie młotkiem neurologicznym w nerw strzałkowy wspólny, tuż poniżej głowy kości strzałkowej dojdzie do skurczu mięśni strzałkowych i odwiedzenia stopy.

W przypadku stwierdzenia objawu Lusta, objawu Chvostka i objawu Trousseau pacjent powinien zostać skierowany na próbę tężyczkową EMG oraz poddany diagnostyce laboratoryjnej w celu stwierdzenia przyczyny pojawienia się powyższych objawów. Lekarz może zlecić także wykonanie elektrokardiogramu (EKG) i elektroencefalogramu (EEG). Niezbędnym elementem diagnostyki jest badanie psychologiczne.

Na czym polega leczenie objawu Lusta?

Leczenie wymaga konsultacji neurologicznej Prawidłowo prowadzona terapia trwa zazwyczaj nie dłużej niż 6 miesięcy, ale już po miesiącu chory odczuwa poprawę jakości życia. Do kontrolowania skurczów mięśni ludzki organizm potrzebuje wapnia. Stąd też przypadłość leczy się przez przyjmowanie bogatych w wapń suplementów oraz dostarczenie go wraz z pożywieniem. Dieta powinna uwzględniać duże ilości mleka i jego przetworów, produkty zbożowe (pieczywo, mąki i kasze gruboziarniste), warzywa strączkowe, niektóre owoce, orzechy i kakao. Należy też ograniczyć produkty bogate w kwas szczawianowy lub kwas fitynowy, które utrudniają wchłanianie wapnia w jelitach. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na poziom witaminy D, której niedobory także zaburzają prawidłowe wchłanianie wapnia. Jej głównym źródłem w żywności są nieodtłuszczone produkty mleczne (pełnotłuste i półtłuste), jajka, tłuste ryby (łosoś, makrela, sardynki, śledź, tuńczyk) i oleje otrzymywane z wątroby ryb dorszowatych. Witamina ta w mniejszych ilościach występuje w mięsie wołowym, wieprzowym i drobiowym.

Konieczne jest także suplementowanie magnezu w duecie z witaminą B6, która wspomaga jego wchłanianie, i potasu. Dobrym źródłem magnezu są warzywa liściaste, kiełki zbóż, otręby, produkty zbożowe z pełnego przemiału, nasiona roślin strączkowych i kukurydza. Duże ilości magnezu są obecne w orzechach, migdałach, kakao, czekoladzie i bananach. W mniejszych ilościach magnez występuje w mięsie, podrobach oraz mleku i jego przetworach. Dieta chorego powinna wykluczać używki takie jak czarna kawa i alkohol, które wypłukują magnez, i cukier utrudniający przyswajanie pierwiastka. Z kolei źródłem potasu są suszone morele, figi, jabłka, rodzynki, a także awokado, banany, ziemniaki, owoce cytrusowe i zielone warzywa liściaste.

Objaw Lusta nierzadko jest konsekwencją hiperwentylacji podczas epizodu napadowego lęku. W tym przypadku pomocna będzie psychoterapia i nauka radzenia sobie ze stresem, a niekiedy zastosowanie leków z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.

Bibliografia:

1. Kubicka K., Kawalec W., Bernatowska E., Pediatria, Warszawa, PZWL, 2004.

2. Gryhlas A., Dudkowiak R., Śmigiel R., Tężyczka jako częsta przyczyna konsultacji na ostrym dyżurze – etiologia, objawy chorobowe i leczenie, „Przegląd Lekarski”, 2015, 72(1), s. 20-24.

3. Zawadzki D., Kołacińska A., Tężyczka jako stan zagrożenia życia w zespole ratownictwa medycznego, „Na Ratunek”, 2017, 5, s. 20-22.