Stulejka (w nomenklaturze medycznej phimosis) to stan, który może występować jako pierwotny (czyli obecny od urodzenia dziecka) lub wtórny. Niekiedy zdarza się nawet u dorosłego mężczyzny. Nadmierne zwężenie napletka może być skutkiem przewlekłych stanów zapalnych, urazu albo samookaleczenia.

Czym jest stulejka?

Stulejka to stan polegający na zwężeniu napletka w sposób, który uniemożliwia jego przemieszczenie poza żołądź. Niekiedy może wynikać z czynników wrodzonych, ale nie jest związany z wadą genetyczną, lecz z nieprawidłowością rozwojową. Inną przyczyną może być nadmierne przyleganie napletka do żołędzi (np. spowodowane zrostami pozapalnymi) albo przebyty uraz. Przyczyną bywa też nieszczęśliwy wypadek albo (spotykane w subkulturach więziennych) samookaleczenie.

W warunkach prawidłowych napletek zakrywa całą żołądź, pozostawiając odsłoniętą jedynie niewielką przestrzeń w osi prącia – na wprost ujścia cewki moczowej. Umożliwia to swobodny wypływ moczu. Napletek spoczywa na żołędzi prącia luźno i bez trudu można odprowadzić go do rowka zażołędnego. Jedynym elementem ograniczającym odciągniecie skóry ku tyłowi jest wędzidełko – pasmo łącznotkankowe łączące spodnią część napletka z ujściem cewki moczowej.

Stulejka jest skutkiem działania trzech mechanizmów, które mogą wystąpić pojedynczo lub łącznie. Są to:

• wrodzone lub pozapalne (bliznowate) skrócenie wędzidełka;

• zwężenie otworu napletka – staje się on mniejszy niż średnica żołędzi we wzwodzie, a nawet w spoczynku;

• zrośnięcie się napletka z żołędzią, wynikające z przewlekłego stanu zapalnego lub urazu.

Czy u niemowlęcia i małego dziecka można rozpoznać stulejkę?

U niemowlęcia i chłopców do 3 roku życia nie rozpoznaje się stulejki, gdyż ścisłe przyleganie napletka do żołędzi jest w tym okresie całkowicie fizjologiczne. Obie te struktury utrzymywane są w takiej pozycji dzięki mastce – łojowej, gęstej wydzielinie powstającej pod napletkiem. Próba odciągnięcia napletka może być nieprzyjemna, a nawet bolesna dla dziecka i zwykle kończy się niepowodzeniem. Z czasem mastka wypłukuje się (pod wpływem działania wody i moczu), rozmiękcza, co powoduje, że napletek można coraz bardziej odciągać ku tyłowi. Wskazaniem do wizyty u lekarza jest sytuacja, gdy u dziecka, które ukończyło trzeci rok życia, nie daje się odsłonić całej żołędzi.

Różnice między stulejką a załupkiem

Załupek (paraphimosis) to stan, w którym u osoby ze zwężonym napletkiem udało się go odciągnąć poza tylną krawędź żołędzi, ale nie można go z powrotem przesunąć ku przodowi. Dotyczy to zarówno sytuacji, w której prącie znajduje się w spoczynku, jak i takiej, gdy utrzymujący się wzwód uniemożliwia przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych. Załupek jest potencjalnie niebezpiecznym stanem. Ucisk pierścienia napletka na tkanki prącia może powodować ich niedokrwienie, a po dłuższym czasie nawet martwicę żołędzi.

Domowe metody leczenia stulejki

Jeśli stulejkę rozpoznaje się u dziecka, można przez pewien czas wykonywać czynności zmierzające do odprowadzenia napletka poza żołądź. Najlepszą sytuacją do wykonania tego zabiegu jest ciepła kąpiel. Skóra jest wtedy mniej napięta, dobrze rozgrzana i ukrwiona. Dzięki temu zwiększa się jej elastyczność i wykonywana delikatnie procedura odciągania napletka nie jest tak nieprzyjemna dla dziecka. Skórę powinno się wcześniej nasmarować kremem nawilżającym. Sam zabieg polega na powtarzanym, spokojnym i powolnym odciąganiu napletka ku tyłowi za pomocą ręki. Celem manipulacji nie jest likwidacja stulejki przy pierwszej próbie, ale stopniowe rozciągnięcie napletka i zwiększenie jego elastyczności.

Niezależnie od prób powinno się napletek smarować kremami tak, by uelastycznić i odżywić skórę. Kluczowe znaczenie ma też utrzymywanie właściwego poziomu higieny intymnej – zbyt rzadkie mycie prącia powoduje zaleganie mastki i złuszczonych komórek naskórka, zwiększa prawdopodobieństwo zakażenia bakteryjnego i rozwinięcia się zapalenia tkanek prącia.

W przypadku wystąpienia zmian zapalnych (w szczególności ropnych) stosuje się leczniczo naturalne środki przeciwbakteryjne i ściągające (np. napar z rumianku czy szałwii). Nawet przy silnie wyrażonych objawach leczenie można kontynuować w domu, podając miejscowo maści lub kremy antybiotykowe. Zmniejszeniu odczynu zapalnego i reakcji zrostowych służą preparaty zawierające glikokortykosteroidy. W uzasadnionych przypadkach te ostatnie można stosować nawet w sytuacji, gdy nie występują żadne odczyny miejscowe. Dzięki ich działaniu tkanka łączna staje się elastyczniejsza i bardziej podatna na rozciąganie.

Leczenie operacyjne stulejki

Leczenie operacyjne stulejki polega na chirurgicznym wykonaniu plastyki napletka tak, by poszerzyć jego otwór. Niekiedy wykonuje się też nacięcie wędzidełka prącia. Zabieg może nie przynieść efektów ze względu na intensywne bliznowacenie albo na skutek przewlekłego braku higieny czy kolejnych infekcji. Jeśli dochodzi do nawrotu stulejki, w niektórych przypadkach konieczne może być wykonanie częściowego lub całkowitego wycięcia napletka (obrzezania) z odsłonięciem na stałe żołędzi.

Zobacz wideo: Budowa i funkcje męskiego układu rozrodczego

Bibliografia:

A. Borkowski, Urologia – podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa 2015.

W. Noszczyk, Chirurgia, t. I, Warszawa 2019.