Nowotwory jelita grubego stanowią istotny problem onkologiczny w Polsce. Według statystyk Krajowego Rejestru Nowotworów są trzecim najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn i drugim u kobiet. Zajmują drugie i trzecie miejsce, odpowiednio u mężczyzn i kobiet, w strukturze umieralności z powodu chorób nowotworowych. Leczenie nowotworu jelita grubego opiera się na zabiegu operacyjnym, radio- i chemioterapii, terapii celowanej.
Czym determinowana jest strategia leczenia nowotworu jelita grubego?
Wybór optymalnego sposobu leczenia nowotworu jelita grubego determinowany jest wieloma czynnikami, lecz szczególne miejsce zajmuje stadium zaawansowania. Powszechnie przyjętą klasyfikacją stopnia zaawansowania raka jelita grubego jest TNM, gdzie poszczególne litery oznaczają:
- T – zajęcie okolicznych tkanek i wielkość guza,
- N – zajęcie węzłów chłonnych,
- M – rozsiew raka po organizmie, czyli obecność przerzutów.
| Stadium | Opis | Kategoria |
|---|---|---|
| 0 | Rak in situ (tzn. ograniczony do jednej tkanki narządu, nie przekracza jej granicy) – nowotwór złośliwy ograniczony do błony śluzowej, ale nienaciekający podśluzowej. Brak przerzutów w węzłach chłonnych i przerzutów odległych. | Zlokalizowany rak jelita grubego |
| 1 | Guz nacieka na błonę podśluzową lub mięśniówkę właściwą. Brak przerzutów w węzłach chłonnych i przerzutów odległych. | Zlokalizowany rak jelita grubego |
| 2A | Guz nacieka przez mięśniówkę właściwą na błonę podsurowiczą lub okoliczne tkanki przestrzeni wewnątrzotrzewnowej. Brak przerzutów w węzłach chłonnych i przerzutów odległych. | Zlokalizowany rak jelita grubego |
| 2B | Guz powoduje perforację otrzewnej lub nacieka na inne struktury bądź narządy, lub przylega do nich. Brak przerzutów w węzłach chłonnych i przerzutów odległych. | Zlokalizowany rak jelita grubego |
| 3A | Guz nacieka na błonę podśluzową lub mięśniówkę właściwą. Przerzuty w 1–3 miejscach lub w regionalnych węzłach chłonnych. Brak przerzutów odległych. | Zlokalizowany rak jelita grubego |
| 3C | Guz nacieka na błonę podsurowiczą, powoduje perforację otrzewnej lub nacieka na inne struktury bądź narządy, lub przylega do nich. Przerzuty w 1–3 miejscach lub w regionalnych węzłach chłonnych. Brak przerzutów odległych. | Zlokalizowany rak jelita grubego |
| 4 | Dowolna postać T i N. Nowotwór rozprzestrzenił się do odległych narządów. | Zaawansowany rak jelita grubego |
Czy rak jelita grubego jest wyleczalny?
Rokowania zależą od stopnia zaawansowania choroby. Im zmiana zostanie wykryta wcześniej, tym większe jest prawdopodobieństwo pomyślności terapii. Całkowite wyleczenie możliwe jest w przypadku radykalnego zabiegu chirurgicznego. Rak jelita grubego w stadium rozsiewu jest chorobą nieuleczalną.
Jak leczy się raka jelita grubego?
Leczenie nowotworu jelita grubego łączy kilka metod:
- działających miejscowo na guz – radioterapia, zabieg chirurgiczny,
- działających ogólnoustrojowo na komórki nowotworowe – celowana terapia biologiczna, chemioterapia.
Chirurgiczne leczenie raka jelita grubego skupia się na usunięciu guza pierwotnego, a w przypadku zaawansowanej choroby także przerzutów. Guz powinien być wycięty przy zachowaniu odpowiednich marginesów zdrowych tkanek. Do zapewnienia radykalności zabiegu w guzach położonych w okrężnicy wystarcza 5 cm bliższego i dalszego marginesu. Nie dotyczy to długości marginesu dystalnego w przypadku nisko położonego guza odbytnicy. Badacze donoszą, że w około 5% przypadków długość występujących tu nacieków przekracza 1 cm, i to ich nasilenie determinuje wielkość marginesu. Lekarz usuwa także część węzłów chłonnych znajdujących się w pobliżu guza. Radioterapii zazwyczaj nie stosuje się w leczeniu raka okrężnicy, za to powszechnie w przypadku raka odbytnicy. Przed operacją radioterapia prowadzi do zmniejszenia nowotworu, ułatwia usuwanie i zmniejsza ryzyko nawrotu choroby. Z kolei po operacji stosuje się ją, kiedy istnieje podejrzenie, że w ciele pozostała pewna część nowotworu. Uzupełnieniem radioterapii i leczenia operacyjnego raka jelita grubego bywa przeważnie chemioterapia, która po zabiegu podnosi odsetek wyleczeń u osób charakteryzujących się dużym ryzykiem nawrotu, a przed zabiegiem dodatkowo zmniejsza guza. Terapie celowane stosuje się w rozprzestrzenionej chorobie nowotworowej.
Tabela przedstawia schematy leczenia raka jelita grubego w zależności od położenia i stopnia zaawansowania.
| Stopień zaawansowania | Okrężnica | Odbytnica |
|---|---|---|
| 0 | Leczenie endoskopowe | Leczenie endoskopowe |
| 1 | Leczenie chirurgiczne | Leczenie chirurgiczne – przy nisko położonym guzie, bez naciekania na zwieracze zastosować można wycięcie miejscowe z dostępu przez odbyt (TEM) |
| 2 | Leczenie chirurgiczne, chemioterapia w szczególnych przypadkach, np. złych rokowań, niskiego stopnia zróżnicowania nowotworu | Radioterapia, leczenie chirurgiczne, chemioterapia |
| 3 | Leczenie chirurgiczne, chemioterapia | Radioterapia, chemioterapia, leczenie chirurgiczne plus chemioterapia uzupełniająca po radioterapii przedoperacyjnej i radykalnym zabiegu chirurgicznym |
| 4 | Leczenie chirurgiczne, chemioterapia, radioterapia. Postępowanie operacyjne zależy od możliwego do osiągnięcia celu – uwolnienie od objawów niedrożności przewodu pokarmowego bądź próba leczenia radykalnego – resekcja guza pierwotnego przy jednoczesnej lub odroczonej resekcji przerzutów. |
Zobacz film: Rak jelita
Bibliografia:
1. A. Deptała, M.Z. Wojtukiewicz, Rak jelita grubego, Termedia sp. z o.o., Warszawa 2018.
2. R. Zyśk, P. Wysocki, L. Wyrwicz, Rak jelita grubego społeczne znaczenie zmian w zakresie epidemiologii i możliwości leczenia w Polsce, [w:] „Onkologia w Praktyce Klinicznej”, 2014, 10(4), s. 212–223.
3. A. Rutkowski, Leczenie chirurgiczne raka jelita grubego w Polsce, [w:] „Gastroenterologia Kliniczna”, 2013, 5(4), s. 152–161.
4. A. Łacko, Rak jelita grubego, [w:] „Postępy Nauk Medycznych”, 2011, XXIV(2), s. 137–145.