Mucyny wytwarzane są w organizmach większości zwierząt, w tym ludzi. Stanowią jeden z podstawowych składników gęstych wydzielin znajdujących się w ciele, które konsystencją przypominają żel. Mucyny mają wiele różnorodnych funkcji. Ich rolą jest m.in. sygnalizacja komórkowa (czyli komunikacja, która ma na celu regulację i kontrolę procesów zachodzących w komórkach organizmu), a także tworzenie chemicznych barier.

Co to jest mucyna?

Mucyny to inaczej białka, a konkretnie wielkocząsteczkowe glikoproteiny, które syntezowane są przez komórki nabłonkowe organizmu. Ich masy cząsteczkowe mieszczą się w przedziale 250–2000 kDA, z czego ponad 50% stanowią cukry.

Mucyny wyróżniają się zdolnością do tworzenia żeli, dzięki czemu stanowią istotny składnik wielu wydzielin. Sprawiają, że śluz zyskuje lepkoelastyczne właściwości. Mucyny znajdują się m.in. w żółci, jak również w żołądku i jelicie. Oprócz tego obserwuje się je w układzie oddechowym i moczowo-płciowym. Mucyna jest także ważnym elementem wchodzącym w skład śliny.

Zobaczcie, jak zbudowany jest układ pokarmowy:

Jaki jest skład śliny?

Ślina odgrywa ważną rolę w organizmie człowieka. Sprawia, że wnętrze jamy ustnej jest cały czas nawilżone. Pełni więc funkcję ochronną, a także ma wpływ na procesy związane z przyjmowaniem pokarmów i mówieniem.

Skład śliny to w większości woda (ponad 99%). Oprócz tego substancja w jamie ustnej zawiera związki nieorganiczne (0,2%). Wśród nich znajdują się jony, takie jak kationy sodu, potasu, wapnia i magnezu, oraz aniony chlorkowe, fluorkowe, rodankowe, cytrynianowe, ortofosforanowe i węglanowe.

W skład śliny wchodzą także związki organiczne (0,3%). Wśród nich znajdują się bezazotowe substancje organiczne (węglowodany, lipidy, hormony) i niebiałkowe substancje azotowe (mocznik, kwas moczowy, kreatynina i aminokwasy). Głównymi elementami śliny są jednak peptydy, a także białka, do których zaliczają się: immunoglobuliny, albuminy, glikoproteiny i enzymy śliny.

Wśród białek, które nie są enzymami śliny, na uwagę zasługują zwłaszcza mucyny.

Mucyna w ślinie i jej funkcje

Mucyna to jedno z najważniejszych białek w ślinie ludzkiej. Jej zawartość stanowi 20–30% wszystkich białek obecnych w jamie ustnej. Wyróżnia się dwa rodzaje mucyn:

• MG1 – wielkocząsteczkową mucynę, której masa wynosi powyżej 1000 kDa, z czego 80% to wodorowęglany;
• MG2 – drobnocząsteczkową mucynę, której masa wynosi od 200 do 300 kDa, z czego 60% to wodorowęglany.

Zarówno mucyna MG1, jak i MG2 produkowane i syntezowane są w dużych gruczołach ślinowych, do których należą ślinianki podjęzykowe i podżuchwowe, oraz w mniejszych gruczołach mieszczących się w błonie śluzowej w jamie ustnej (wargi, język, podniebienie czy policzki). Im więcej glikoprotein znajduje się w ślinie, tym jest ona bardziej gęsta i lepka.

Mucyna w ślinie pełni różnorodne funkcje. Ze względu na żelową formę ułatwia m.in. połykanie spożytego pokarmu oraz osłania tkanki miękkie przed podrażnieniami.

Mucyny wchodzące w skład śliny odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie i stan zdrowia jamy ustnej. Jednym z zadań białek jest tworzenie tzw. błonki nabytej na powierzchni tkanek zmineralizowanych i miękkich, która stanowi pierwszą warstwę tkanki nazębnej. Mucyny chronią też przed powstawaniem ubytków o charakterze próchnicowym i niepróchnicowym, a także biorą udział w nieswoistej obronie organizmu (bezpośredniej i natychmiastowej obronie przed patogenami, czyli czynnikami chorobotwórczymi).

Warto wiedzieć: Czym jest próchnica wtórna? Objawy, przyczyny i leczenie próchnicy wtórnej

Biorąc pod uwagę fakt, że w ślinie występują dwa typy mucyny, każda z nich nieco inaczej wpływa na zachowanie równowagi wewnątrz jamy ustnej. Działanie mucyny MG1 dotyczy w dużej mierze procesów związanych z powlekaniem oraz właściwym nawilżaniem tkanek, a także zmniejszaniem siły tarcia. Mucyna MG2 oddziałuje z kolei na mikroflorę jamy ustnej poprzez udział w kolonizacji błonki nabytej przez drobnoustroje odpowiadające za tworzenie się próchnicy, takie jak paciorkowce (Streptococcus mitis, Streptococcus sanguis, Streptococcus mutans) oraz aglutynacji komórek bakteryjnych, czyli procesu, który ułatwia ich usuwanie. Ponadto mucyna MG2 ma właściwości wiruso- i grzybobójcze.

Mucyny w żołądku

Mucyny odgrywają ważną rolę m.in. w żołądku. Znajdują się w jego śluzie, którego funkcją jest zablokowanie dostępu różnych czynników, w tym patogenów, do komórek nabłonka. Działanie ochronne przypisuje się właśnie mucynom.

W żołądku znajdują się przede wszystkim mucyny MUC5AC, MUC6 i MUC1. Ich rolą jest m.in. osłona błony śluzowej przed nadmiernym działaniem enzymów trawiennych. Według badań mucyny MUC5AC oraz MUC1 chronią również żołądek przed rozwojem zakażenia bakterią Helicobacter pylori.