Mięśnie mimiczne to struktury umożliwiające zmianę wyrazu twarzy, a przez to wyrażanie ludzkich emocji będących najważniejszą formą komunikacji niewerbalnej. Wśród najbardziej znanych mięśni mimicznych wymienia się: mięsień okrężny oka, mięsień śmiechowy, mięsień marszczący brwi, mięsień okrężny ust, mięsień policzkowy, mięsień bródkowy. Zwykle mięśnie te przyczepiają się do skóry lub błony śluzowej, a kurcząc się, wprawiają ją w ruch.

Mięśnie mimiczne twarzy – anatomia

Mięśnie mimiczne, alternatywnie określane wyrazowymi, to grupa mięśni, które znajdują się w obrębie głowy. Unerwione są przez nerw twarzowy (z łac. Nervus facialis), czyli VII nerw czaszkowy, który wchodzi w skład obwodowego układu nerwowego. Wszystkie mięśnie mimiczne twarzy z wyjątkiem mięśnia policzkowego nie mają powięzi (z łac. Fascia), czyli błony utworzonej z tkanki łącznej włóknistej zbitej, pełniącej rolę zewnętrznej osłony mięśni. Przytwierdzają się przynajmniej jednym końcem do skóry.

Jakie są mięśnie mimiczne twarzy?

Wśród mięśni mimicznych wymienia się: mięsień obniżający kąt ust, mięsień obniżający wargę dolną, mięsień obniżający przegrodę nosa, mięsień nosowy, mięsień podłużny, mięsień uszny przedni, mięsień uszny tylny, mięsień uszny górny, mięsień naczaszny. Inne to: mięsień okrężny oka, mięsień okrężny ust, mięsień marszczący brwi, mięsień policzkowy, mięsień dźwigacz wargi górnej, mięsień jarzmowy większy, mięsień dźwigacz kąta ust, mięsień śmiechowy, mięsień bródkowy, mięsień jarzmowy mniejszy.

Mięśnie mimiczne twarzy szpary ustnej – lokalizacja i funkcje

• Mięsień bródkowy (z łac. Musculus mentalis) przyczepiony jest do skóry brody i na jej wysokości do żuchwy. Na skutek podnoszenia wargi dolnej i uwypuklenia brody nadaje twarzy nadąsany wyraz.

• Mięsień policzkowy (z łac. Musculus buccinator) określany jest zwyczajowo mięśniem trębaczy. Położony jest w ścianie policzka między żuchwą a szczęką. Umożliwia wydmuchiwanie powietrza z przedsionka jamy ustnej, poszerza szparę ust, chroni błonę śluzową policzków przed przygryzieniem. Odpowiada częściowo za podsuwanie pokarmu pod zęby i uaktywnia się przy powściągliwym i ironicznym uśmiechu.

• Mięsień obniżający kąt ust (z łac. Musculus depressor anguli oris) odpowiada za opuszczanie kącików ust, dzięki czemu możliwe staje się uzyskanie pochmurnego wyglądu twarzy.

• Mięsień dźwigacza kąta ust (z łac. Musculus levator anguli oris) unosi kąciki ust do góry i przyśrodkowo. Położony jest pod mięśniem czworobocznym wargi górnej.

• Pobudzenie mięśnia jarzmowego mniejszego (z łac. Musculus zygomaticus minor) i większego (z łac. Musculus zygomaticus major) w badaniu elektromiografem oznacza najprawdopodobniej żywienie pozytywnych emocji wobec danej osoby.

• Mięsień śmiechowy (z łac. Musculus risorius) razem z mięśniem jarzmowym większym odpowiada za uśmiech. Pociąga kąt ust w kierunku poprzecznym, przez co pojawia się tzw. dołek śmiechowy. Rozciąga się od powięzi przyuszniczej i żwaczowej do kąta ust.

• Mięsień obniżający wargę dolną (z łac. Musculus depressor labii inferioris) powoduje wywinięcie i obniżenie dolnej wargi.

• Mięsień dźwigacz wargi górnej (z łac. Musculus levator labii superioris) unosi wargę górną.

• Mięsień okrężny ust (z łac. Musculus orbicularis oris) biegnie dookoła szpary ustnej i tworzy podłoże warg. To jedyny zwieracz jamy ustnej, w związku z czym jest też antagonistą innych mięśni szpary ustnej.

Mięśnie mimiczne twarzy szpary powiekowej

• Mięsień okrężny oka (z łac. Musculus orbicularis oculi) to najbardziej rozwinięty mięsień szpary powiekowej. Składa się z następujących części:

• oczodołowej (z łac. Pars orbitalis) pozwalającej na zaciskanie powiek,

• powiekowej (z łac. Pars palpebralis), której skurcz zapewnia spokojne zamykanie powiek,

• łzowej (z łac. Pars lacrimalis) wpływającej na mechanizm odpływu łez,

• rzęskowej (z łac. Pars ciliaris).

• Mięsień marszczący brwi (z łac. Musculus corrugator supercilii) to położony bocznie od nasady nosa parzysty mięsień. Jego skurcz odpowiada za zbliżenie się do siebie łuków brwiowych i powstanie pionowych fałd skóry między brwiami. To tzw. brew Laokoona, która informuje o złości, cierpieniu lub zniecierpliwieniu.

• Mięsień podłużny rozpoczyna się na kości nosowej i kończy w skórze gładzizny. Kurcząc się, pociąga skórę ku dołowi i wywołuje kilka poprzecznych fałdów u nasady nosa.

Jak działa układ mięśniowy? Dowiesz się tego z filmu:

Mięśnie mimiczne twarzy sklepienia czaszki

• Mięsień uszny przedni (z łac. Musculus auriculares anterior), mięsień uszny tylny (z łac. Musculus auriculares posteriori) i mięsień uszny górny (z łac. Musculus auriculares superior) są u człowieka w zaniku. Godna podkreślenia jest ich rola w przypadku większości zwierząt, którym służą do nastawiania uszu w stronę źródła dźwięku.

• Na mięsień naczaszny składają się mięsień potyliczny (z łac. Musculus occipitalis) i mięsień czołowy (z łac. Musculus frontalis). Pierwszy z nich utrwala położenie czepca ścięgnistego, a skurcz drugiego unosi brwi i odpowiada za pojawienie się poprzecznych bruzd falistych.

Mięśnie mimiczne twarzy otoczenia nozdrzy

Do mięśni mimicznych otoczenia nozdrzy zalicza się mięsień obniżający przegrodę nosa i mięsień nosowy, które odpowiadają za rozwieranie nozdrzy, co zauważa się w procesie oddychania.

Bibliografia:

1. Krechowiecki A., Czerwiński F., Zarys anatomii człowieka, Warszawa, PZWL, 2009.

2. Woźniak W., Anatomia człowieka, Wrocław, Urban & Partner, 2003.