Małżowina uszna to chrzęstny szkielet mający kształt miseczki zwróconej ku przodowi. W jej obrębie najczęściej dochodzi do rozwoju stanu zapalnego lub urazu mechanicznego w postaci nacięć, poszarpania, naderwania, a nawet oderwania małżowiny. Nowotwory złośliwe małżowiny stanowią aż 85% wszystkich raków powstałych w obrębie ucha.

Budowa małżowiny usznej

Małżowina uszna to obok przewodu słuchowego zewnętrznego element anatomiczny ucha zewnętrznego. Jest to fałd skóry obejmujący płytkę chrząstki sprężystej, nadający jej odpowiedni kształt. Małżowina ma zwartą i elastyczną budowę. Znajduje się na niej szereg wyniosłości i zagłębień, w tym: obrąbek, grobelka, odnogi grobelki i dół trójkątny zawarty między nimi oraz łódka muszli i jama muszli, która przechodzi w przewód słuchowy zewnętrzny. Dolną część małżowiny stanowi płatek.

Jest ona odpowiedzialna za odbieranie bodźców akustycznych ze środowiska zewnętrznego i przekazywanie ich na błonę bębenkową. Stanowi ochronę ucha środkowego i wewnętrznego. Ma na celu polepszenie lokalizacji źródeł dźwięku.

Zapalenie małżowiny usznej

Jednym z częściej występujących stanów chorobowych małżowiny usznej jest zapalenie. Pojawia się w wyniku szerzącego się zapalenia przewodu słuchowego zewnętrznego i przewlekłych zapaleń ucha środkowego. Bywa powikłaniem po zabiegach operacyjnych w obrębie ucha środkowego. Może być spowodowane zmianami pH, obniżeniem ogólnej odporności, chorobami skóry, długotrwałym przebywaniem w wilgotnym klimacie czy pracą w zapylonych pomieszczeniach. Może powstać podczas niewłaściwego usuwania ciała obcego lub woskowiny z ucha czy być wynikiem kąpieli w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych. Nazywa się je wówczas uchem pływaka.

Co szkodzi uszom? Dowiesz się tego z filmu:

Typowym objawem choroby jest ból małżowiny usznej przy dotyku. Na jej powierzchni pojawiają się ropne pęcherzyki. Chory ma podwyższoną temperaturę ciała i jest osłabiony.

Zapalenie ochrzęstnej małżowiny usznej

Zapalenie ochrzęstnej małżowiny usznej może być spowodowane zranieniami bądź wtórnymi infekcjami krwiaka małżowiny usznej. Zakażenie wywołują najczęściej bakterie Pseudomonas aeruginosa lub Proteus. Towarzyszy mu silny ból małżowiny usznej. Ponadto pojawia się zaczerwienienie, obrzmienie i ocieplenie. Nierzadko może dojść do zatarcia szczegółów anatomicznych małżowiny usznej (zniekształcenie i opadnięcie małżowiny) i destrukcji chrząstki. Małżowina może stracić trwale swój pierwotny kształt. Mogą się pojawić ropnie.

W leczeniu zapalenia ochrzęstnej małżowiny usznej stosuje się antybiotykoterapię, a w opornych przypadkach konieczne jest chirurgiczne usunięcie zniszczonej warstwy chrząstki. Zewnętrznie zakłada się opatrunki nasączone środkami przeciwzapalnymi.

Krwiak małżowiny usznej

Krwiak małżowiny usznej powstaje w większości przypadków w wyniku urazu lub uszkodzenia skóry pokrywającej małżowinę uszną. Jest konsekwencją urazu mechanicznego przebiegającego bez przerwania ciągłości skóry, w wyniku czego dochodzi do wynaczynienia krwi między ochrzęstną a chrząstką małżowiny i utworzenia krwiaka. Krwiak małżowiny usznej u człowieka powoduje zaburzenia odżywiania chrząstki, co może doprowadzić do rozwoju martwicy. Może przekształcić się w ropień małżowiny. Często jest spotykany u bokserów i zapaśników. Powstaje najczęściej w 1/3 górnej małżowiny usznej.

Leczenie krwiaka małżowiny usznej jest chirurgiczne. Przeprowadza się ewakuację nagromadzonej krwi. Zakłada się gumowe sączki, a otwarte przestrzenie zamyka opatrunkami uciskowymi, które zbliżają ochrzęstną do chrząstki, w celu zapobiegania ponownej retencji płynów. Nierzadko rozwinąć się może zakażenie tkanek, a nieleczony krwiak prowadzi do wtórnego zwapnienia i deformacji małżowiny usznej. Powstaje wtedy tzw. ucho kalafiorowate.

Nowotwory małżowiny usznej

Nowotwory złośliwe małżowiny usznej stanowią aż 85% wszystkich powstałych w obrębie ucha. Rak małżowiny usznej częściej rozwija się u mężczyzn niż u kobiet, a średni wiek chorych wynosi 60–80 lat. Czynniki zaangażowane w pojawianie się nowotworów tej części ucha nie zostały dotychczas dobrze poznane. Uważa się jednak, że w dużej mierze mogą być determinowane częstą ekspozycją ucha na promieniowanie ultrafioletowe. Leczenie jest operacyjne, a rokowania dobre. Metodą uzupełniającą jest radioterapia.

W większości przypadków występuje:

• rak podstawnokomórkowy obejmujący skrawek i obrąbek małżowiny usznej, rozwija się wolno i bezboleśnie, powoduje głębokie owrzodzenia, krwawi i nacieka chrząstki oraz kości, rzadko daje przerzuty;

• rak płaskonabłonkowy, który dotyczy obrąbka, ma wolny i bezbolesny wzrost, rzadko powoduje wrzodziejący naciek, zazwyczaj nie daje przerzutów.

Wśród łagodnych nowotworów wymienia się zwłaszcza chrzęstniaka małżowiny usznej.

Róża małżowiny usznej

Róża małżowiny usznej pojawia się na skutek infekcji, najczęściej spowodowanej przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A. Okres wylęgania choroby trwa 1–4 dni. Róża jest ostrą rumieniową, gwałtownie szerzącą się infekcją. Manifestuje się objawami ogólnymi, takimi jak wysoka temperatura (40–41°C), złe samopoczucie i bóle głowy oraz miejscowymi, takimi jak zaczerwienienie, obrzęk, bolesność oraz napięta i lśniąca skóra małżowiny usznej. Mogą się tworzyć ropnie. Konieczna jest antybiotykoterapia ogólna. Większość chorych odpowiada na leczenie penicyliną. Miejscowo można zastosować okłady z kwasu bornego, ichtiolu, chloraminy, a także maści z antybiotykami.

Bibliografia:

1. Narożny W., Choroby ucha zewnętrznego, W: Zielnik-Jurkiewicz B. (red.), Choroby laryngologiczne u dzieci, Warszawa, Medical Tribune, 2013, s. 44-56.

2. Zalesska-Kręcicka M., Kręcicki T., Zarys otolaryngologii, Warszawa, PZWL, 1998.

3. Janczewski G., Otolaryngologia praktyczna, Gdańsk, ViaMedica, 2005.

4. Wiatr M., Składzień J., Biela T., Nowotwory złośliwe ucha środkowego i zewnętrznego u chorych powyżej 60 roku życia, „Gerontologia Polska”, 2006, 14(3), s. 130-134.

5. Martyniuk A., Górski S., Górska A., Nietypowy przebieg róży a współistniejące zakażenia. Opis przypadku i przegląd literatury, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2015, 11(4), s. 424–429.

6. Bartoszewicz R., Zarębska P., Bruzgielewicz A., Niemczyk K., Zapalenie ucha zewnętrznego, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny”, 2012, 2(1), s. 110-116.