Nadużywanie alkoholu etylowego stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Regularne picie prowadzi do zmian w układzie neuroprzekaźnikowym układu nerwowego. Skutkuje to zmianą progu pobudliwości neuronów i objawami alkoholowego zespołu abstynencyjnego po przerwaniu epizodu intensywnego picia czy zmniejszeniu ilości wypijanego alkoholu. Jednym z powikłań tego zespołu jest majaczenie alkoholowe. Jest to rodzaj ostrej psychozy, przebiegającej z zaburzeniem świadomości, zaburzeniami spostrzegania, dezorientacją i objawami somatycznymi o różnym stopniu nasilenia.

Majaczenie alkoholowe – co to jest?

Poprzez przewlekłe spożywanie alkoholu dochodzi z czasem do zaburzenia równowagi pomiędzy układem GABA-ergicznym a glutaminergicznym w mózgu. Zwiększa się bowiem ilość receptorów dla glutaminianu, a spada aktywność receptorów GABA. Dodatkowo dochodzi do zmniejszenia aktywności neuronów dopaminergicznych i wielu innych zmian, co z kolei po zaprzestaniu picia skutkuje rozregulowaniem procesów zachodzących w obrębie autonomicznego układu nerwowego, pojawieniem się drgawek i objawami alkoholowego zespołu abstynencyjnego. Majaczenie alkoholowe stanowi jedno z powikłań tego zespołu, podobnie jak drgawki alkoholowe. Majaczenie alkoholowe ma charakter ostry i przemijający. Pojawia się po wystąpieniu objawów charakterystycznych dla zespołu abstynencyjnego. Często poprzedzone jest bezpośrednio stanem predeliryjnym, czyli objawami prodromalnymi majaczenia alkoholowego (zwiastującymi je).

Objawy majaczenia alkoholowego

Największe nasilenie objawy osiągają w 2.–4. dobie. Niektórzy chorzy doświadczają drgawek abstynencyjnych, które często poprzedzają pojawienie się majaczenia alkoholowego. U części chorych z zespołem abstynencyjnym dochodzi do pojawienia się stanu predeliryjnego, czyli okresu objawów zwiastujących majaczenie alkoholowe. Należą tu:

• bezsenność,

• osłabienie i męczliwość,

• zaburzenia spostrzegania,

• nieuzasadnione lęki,

• drżenia całego ciała,

• pocenie się,

• iluzje wzrokowe.

W okresie prodromalnym chory jest zupełnie zorientowany co do miejsca, czasu, własnej osoby, potrafi rozróżnić iluzje od rzeczywistości (przynajmniej częściowo). Rozwój pełnoobjawowego majaczenia alkoholowego wiąże się z zaburzeniami świadomości. Chory odczuwa lęk, ma halucynacje wzrokowe. Najczęściej jest pobudzony, a wręcz agresywny. Nie jest zorientowany co do miejsca i czasu. Z czasem nasilają się omamy i halucynacje nie tylko wzrokowe, ale również słuchowe czy dotykowe. Szczególnie pod wpływem ucisku gałek ocznych indukowane są omamy wzrokowe, co określa się objawem Lipmana.

Majaczenie alkoholowe wiąże się z dużą podatnością tych osób na sugestie. Najprościej można to sprawdzić, dając choremu czystą kartkę z poleceniem przeczytania tekstu, którego w rzeczywistości tam nie ma. Chory jednak będzie czytał nieistniejący tekst. Poprzez cały okres majaczenia alkoholowego chory może wykazywać drgawki o różnym nasileniu. Bardzo ciężki stan majaczenia alkoholowego grozi przejściem w ostrą halucynozę alkoholową, która jest bardzo niebezpieczna dla pacjenta.

Diagnostyka majaczenia alkoholowego

Rozpoznanie lekarz stawia już na podstawie samego wywiadu i objawów towarzyszących. Wykonując badania laboratoryjne, może spodziewać się wielu odchyleń od normy:

• spadek poziomu płytek krwi,

• spadek poziomu leukocytów,

• spadek poziomu krwinek czerwonych,

• wzrost wskaźników wątrobowych,

• wzrost poziomu bilirubiny,

• wydłużenie czasu krzepnięcia,

• spadek poziomu potasu i magnezu,

• spadek poziomu żelaza,

• spadek poziomu kwasu foliowego,

• wzrost stężenia mocznika,

• wzrost kreatyniny,

• wzrost białka C-reaktywnego.

Leczenie majaczenia alkoholowego

Stwierdzenie objawów majaczenia alkoholowego stanowi bezwzględne wskazanie do zatrzymania chorego w szpitalu, nawet wbrew jego woli. Stan ten zagraża życiu chorego. Warunkiem rozpoczęcia właściwego leczenia jest trzeźwość. W leczeniu stosuje się pochodne benzodiazepin, ponieważ wpływają one bezpośrednio na neuroprzekaźniki, a tym samym działają przyczynowo; szybko i skutecznie modulują nasilenie objawów. Ważne jest, by podać preparaty o wydłużonym czasie działania, które dodatkowo łagodzą objawy lękowe, bezsenność czy pobudzenie chorego. Jednym z leków jest diazepam. Stosując terapię benzodiazepinami, należy zawsze dysponować odtrutką, czyli flumazenilem. Zdarza się, że osoba z majaczeniem alkoholowym wykazuje zniszczenie komórek wątrobowych.

Zaleca się wtedy leczenie benzodiazepinami, które nie są metabolizowane w wątrobie, czyli oksazepam czy lorazepam. W leczeniu majaczenia alkoholowego zaleca się włączenie tiaminy w dawce 100 mg na dobę w formie domięśniowej lub dożylnej. Może to stanowić prewencję encefalopatii alkoholowej. Leczenie powinno obejmować wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych. Jeśli stan majaczenia alkoholowego przedłuża się bądź ma nietypowy przebieg, można rozważyć badanie elektroencefalograficzne, neuroobrazujące, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.