Lęki nocne należą do grupy tzw. parasomni, czyli problemów z zakresu zaburzeń wybudzania. Objawiają się nagłym wybudzeniem z głębokiego snu, z towarzyszącym krzykiem, płaczem i lękiem. Osoby cierpiące na lęki nocne zastaje się siedzące na łóżku, bez jakiejkolwiek reakcji na bodźce i próby uspokojenia. Lęk nocny nie jest tożsamy z koszmarem sennym. Osoba z lękiem doświadcza objawów w postaci duszności, pocenia się.
Ponadto stanowi zagrożenie dla innych, może je np. uderzyć. Oczywiście robi to zupełnie nieświadomie, walcząc z danym koszmarem sennym. Ostatecznie jednak wybudza się samoistnie i nie pamięta ani snu, ani lęku, ani innych objawów. Jest wręcz zaskoczona zainteresowaniem domowników. Lęki nocne występują przede wszystkim u dzieci, najczęściej w przedziale wiekowym 4–12 lat. U dorosłych jest to zdecydowanie rzadsza przypadłość, która dotyka około 1% społeczeństwa.
Co to są lęki nocne?
Lęki nocne określane są jako napadowe zaburzenia snu wolnofalowego. Mają charakter przemijający. Przede wszystkim obserwuje się je u dzieci, które w nocy budzą się z krzykiem i przerażeniem. Dorośli mogą reagować bardziej impulsywnie, mogąc wykonać podczas napadu ruch stanowiący zagrożenie dla osób w otoczeniu, ponieważ nie panują nad sobą i są nieświadome tego, co się dzieje. Objawy, które mogą pojawić się podczas napadu, to: poszerzenie źrenic, potliwość, przyspieszony oddech i duszność, przyspieszenie akcji serca, wydawanie niezrozumiałych dla otoczenia dźwięków, niepokój ruchowy. Napad lęku nocnego trwa około 15 minut. Dopiero po napadzie jest możliwość wybudzenia osoby z lękiem. Rzadko obserwuje się napady u dorosłych; dzieci najczęściej z tej przypadłości wyrastają. Zdarza się obserwować tendencje rodzinne do pojawiania się lęków nocnych.
Przyczyny lęków nocnych
Lęki nocne wynikają z zaburzeń wybudzania się ze snu wolnofalowego w pewnych fazach pierwszej części nocy. Bardzo istotnym czynnikiem lęków u dzieci jest nieodpowiednia higiena snu obejmująca zasypianie i czas spania. Dlatego pojawianiu się lęków nocnych sprzyja zaburzanie rytmu snu i czuwania u dziecka, przez np. częste nocne podróże. Wśród czynników sprzyjających pojawianiu się lęków nocnych wymienia się również bardzo silne bodźce psychiczne docierające do dziecka na krótko przed pójściem spać, zbyt wiele godzin spędzanych w ciągu dnia przed komputerem czy telewizorem, granie w gry multimedialne i oglądanie treści nieprzeznaczonych dla danej grupy wiekowej, czytanie tekstów zbyt pobudzających wyobraźnię, a co gorsza – wzbudzających lęk i inne silne emocje.
Leczenie lęków nocnych
Zalecaną metodą leczenia lęków nocnych zarówno u dzieci, jak i u dorosłych jest psychoterapia. Jej form jest wiele. Może polegać na terapii indywidualnej bądź współpracy rodziców z dziećmi. Poza psychoterapią konieczne jest unikanie potencjalnych przyczyn zaburzeń snu. Oznacza to, że konieczne jest wprowadzenie u dziecka odpowiedniej higieny snu. Rodzic powinien obserwować epizody, by uniknąć zagrożenia dla dziecka, np. upadkiem z wysokiego łóżka.
Lęki nocne a koszmary senne
Istnieją różnice pomiędzy lękami nocnymi a koszmarami sennymi. Mimo iż potocznie lęki nocne mogą zostać określone przez opiekunów jako mary nocne czy koszmary senne, to jednak są to różne zjawiska. Koszmary senne to epizody wybudzenia się ze snu, czemu towarzyszy pamięć (wspomnienie) danego koszmaru. Dziecko po pojawieniu się koszmaru nocnego wybudza się szybko, bądź też łatwo można je wybudzić. Z lęku nocnego wybudzić się dziecka nie da. Ponadto lęki dotyczą snu wolnofalowego w pierwszej fazie nocy, natomiast koszmary senne pojawiają się w drugiej połowie nocy. Jedna i druga grupa zaburzeń częściej występuje u dzieci, jednak może przetrwać do wieku dorosłego.