Leczenie uzależnień dotyczy przede wszystkim sfery psychicznej człowieka, jego postaw, motywacji i ocen. Działania farmakologiczne mogą pomóc ograniczyć skutki fizycznej zależności od substancji psychoaktywnych albo zaburzeń nastroju, ale stosowane samodzielnie nie pozwalają na uwolnienie się od nałogu.

Uzależnienia i konieczność ich leczenia

Leczenie uzależnień jest niezbędne w przypadku kompulsywnych (przymusowych) zachowań, które mają cechy przewlekłości i powodują szkody w życiu chorego i jego otoczeniu. Problemy pojawiające się w przebiegu nałogu to:

• utrata zdrowia przez osobę uzależnioną (często nieodwracalna),
  
• zaburzenie więzi z najbliższymi wskutek stawiania na pierwszym planie własnych potrzeb związanych z nałogiem,
  
• zaniedbanie potrzeb materialnych i emocjonalnych najbliższej rodziny,
  
• utrata pracy,
  
• wejście w kolizję z prawem w związku z potrzebami zdobycia pieniędzy (np. na alkohol) albo wyzwalającą się przy okazji uzależnienia agresją, brakiem samokontroli,
  
• autoagresja,
  
• bezdomność.

Część z uzależnień ma charakter czysto psychiczny i może trwać przez wiele lat, powodując tylko pewne straty materialne i zaburzenia więzi z rodziną. Jednak niektóre (przede wszystkim alkoholizm i narkomania) zawierają w sobie element uzależnienia fizycznego, które często prowadzi do szybkiej degradacji społecznej i zdrowotnej, a nawet śmierci.

W Polsce ośrodki leczenia uzależnień zajmują się terapią m.in. :

• alkoholizmu,
  
• narkomanii i uzależnień od innych substancji psychoaktywnych,
  
• zakupoholizmu,
  
• seksoholizmu,
  
• pracoholizmu,
  
•  uzależnienia od hazardu.

Niektóre poradnie lub zamknięte ośrodki zajmują się wyłącznie leczeniem narkomanii lub alkoholizmu.

Leczenie uzależnień – tryb terapii

Terapia uzależnień może odbywać się w trybach: zamkniętym, dziennym lub otwartym. Zamknięte ośrodki leczenia uzależnień od narkomanii lub alkoholizmu pozwalają choremu na całkowitą izolację od środowiska, osób i sytuacji, które w codziennych warunkach prowokowały zażycie substancji uzależniającej. Można więc podejść do leczenia w sposób kompleksowy i przyspieszyć wyrobienie nowych nawyków. Leczenie uzależnień w ośrodkach zamkniętych pozwala na eliminację dostępu np. do alkoholu czy narkotyków oraz zachowanie kontroli nad osobą chorą, której zachowania mogą być nieracjonalne.

Niekiedy rozpoczęcie terapii związanej z nałogiem musi być poprzedzone leczeniem szpitalnym. Chorzy trafiają często na oddziały toksykologiczne, gdzie przeprowadza się detoksykację, podając substancje, które znoszą niekorzystne i czasem bardzo niebezpieczne efekty odstawienia używki. Niektóre osoby uzależnione wymagają wstępnego leczenia na oddziałach psychiatrycznych ze względu na rozwijającą się psychozę, zachowania agresywne, tendencję do samookaleczenia lub myśli samobójcze.

Osoby, które nie wyrażają zgody na pobyt w ośrodku zamkniętym, mają za sobą pierwszą część terapii albo ich stopień funkcjonowania nie jest bardzo zakłócony, mogą korzystać z pomocy w poradniach leczenia uzależnień, które zapewniają możliwość pracy z odpowiednimi specjalistami. Leczenie w warunkach ambulatoryjnych trwa o wiele dłużej oraz cechuje się niższym stopniem skuteczności.

Terapia otwarta lub półotwarta wymaga też od chorego zdecydowanie większej dyscypliny i świadomości dotyczącej uzależnienia. Wiąże się to z faktem, że codzienne funkcjonowanie w tym samym środowisku, w którym rozwinęła się choroba, dostarcza nieustannie bodźców np. do konsumpcji alkoholu, zażycia narkotyków czy wyjścia na zakupy. Dla osoby uzależnionej duże, a czasami podstawowe znaczenie w terapii ma udział w grupach wsparcia, takich jak Anonimowi Alkoholicy.

Leczenie współuzależnień

Zaletą terapii w poradni jest to, że można w nią włączyć członków najbliższej rodziny, mimo iż sami nie spożywają substancji uzależniających. Ich zachowania zmieniają się, a szkody emocjonalne wymagają często intensywnego wsparcia terapeuty. Jednocześnie takie spotkania mogą być okazją do stworzenia uniwersalnych zasad postępowania z chorym – dostarczanie tych samych informacji zwrotnych, motywowanie w podobny sposób mogą poprawić znacząco efekt leczenia. Eliminuje się zachowania bliskich, które wynikają często z dobrej woli, a nie wpływają korzystnie na chorego i – paradoksalnie – utrwalają jego nałóg.

Zobacz film i sprawdź dlaczego młodzież sięga po środki psychoaktywne: 

Polecamy: Uzależnienie od internetu - jak sprawdzić czy nas dotyczy?

Organizacja leczenia uzależnień w Polsce

Leczenie uzależnień w Polsce jest bezpłatne dla osób ubezpieczonych i nieubezpieczonych. Poradnie i zamknięte kliniki uzależnień są finansowane przez NFZ, który opłaca koszty terapii alkoholizmu i narkomanii. Problemem jest niekiedy brak miejsc we współpracujących z NFZ lub państwowych ośrodkach. Długi czas oczekiwania na rozpoczęcie terapii zmusza do skorzystania z prywatnych ośrodków leczenia uzależnień, w których terapia jest pełnopłatna.

Niestety zdarza się, że osoba, która początkowo wyraziła chęć udziału w terapii, odmawia podjęcia leczenia w momencie, gdy miejsce w ośrodku się zwolni. W takich sytuacjach otoczenie jest bezradne, chyba że chory popełnia przestępstwo i z powodu uzależnienia kierowany jest na leczenie przymusowe. Jednak taki pobyt w zamkniętym ośrodku leczenia uzależnień rzadko przynosi efekty, gdyż podstawową rolę w leczeniu terapii odgrywa motywacja ze strony chorego do wyjścia z nałogu.