Kości czaszki tworzą puszkę kostną, której zadaniem jest ochrona mózgowia oraz narządu słuchu, wzroku, równowagi i smaku. Czaszka jest zbudowana z kości zespojonych połączeniami wolnymi i ścisłymi. Ścisłe połączenia kości czaszki to przede wszystkim więzozrosty, a połączenia wolne to stawy. Przez otwory w kościach czaszki biegną naczynia i nerwy, a przez największy z nich przechodzi rdzeń kręgowy.

Kości czaszki – anatomia

Czaszka dzieli się na dwie podstawowe części – mózgoczaszkę i trzewioczaszkę. Mózgoczaszka nazywana jest także czaszką właściwą, a jej zadaniem jest ochrona mózgowia. Trzewioczaszka jest twarzową częścią czaszki i stanowi podporę oraz ochronę narządów zmysłu, a także początkowych odcinków układu pokarmowego i oddechowego.

Mózgoczaszka przypomina kulistą puszkę, a jej kości są połączone ściśle za pomocą szwów. Składa się z kości parzystych, do których zalicza się kości skroniowe i ciemieniowe, oraz kości nieparzystych, czyli kości potylicznej, klinowej, czołowej i sitowej. Kość skroniowa ochrania mózg po bokach i stanowi ochronę dla narządu równowagi i słuchu. Kość czołowa osłania mózgowie od przodu i współtworzy oczodoły, a kość potyliczna łączy kanał kręgowy z mózgoczaszką.

Trzewioczaszka składa się z kości parzystych i nieparzystych. Kości parzyste to kości nosowe, łzowe, jarzmowe, podniebienne, szczękowe oraz małżowiny nosowe dolne. Nieparzyste kości czaszki to żuchwa, lemiesz i kość gnykowa. Żuchwa jest ruchomym elementem trzewioczaszki, którą z kośćmi skroniowymi łączy staw żuchwo-skroniowy. Kością ruchową jest także kość gnykowa, która nie łączy się z innymi kośćmi i leży poza czaszką.

W czaszce znajdują się także zatoki. Są to przestrzenie w kościach wysłane błoną śluzową i wypełnione powietrzem. Zatoki dzieli się na klinowe, sitowe, czołowe oraz szczękowe. Kształt poszczególnych elementów czaszki zależy od płci, rasy i wieku człowieka.

Złamania kości czaszki

Najczęstsze przyczyny złamań kości czaszki to urazy powstałe w wyniku uderzenia głową o twardą powierzchnię, wybuchu lub innej sytuacji, w której dochodzi do naruszenia kości. Złamania dzieli się w zależności do lokalizacji na:

• złamania trzewioczaszki, czyli twarzowej części czaszki,
  
• złamania mózgoczaszki, czyli części otaczającej mózg – dzieli się je na złamania sklepienia czaszki i złamania podstawy czaszki.
  

Złamania kości czaszki można podzielić także na otwarte i zamknięte oraz na:

• stabilne, nazywane linijnymi, w których nie dochodzi do przemieszczenia odłamków,
  
• niestabilne, nazywane wgłobionymi, w których odłamy kostne przemieściły się w głąb jamy czaszki.
  

Przerwanie ciągłości kości czaszki może prowadzić do uszkodzenia skóry, tkanki podskórnej, czepca i okostnej, a także naczyń tętniczych i żylnych oraz struktur wewnątrzczaszkowych. Urazy wewnątrzczaszkowe mogą powodować obrzęk mózgu lub powstanie krwiaka śródczaszkowego – zmiany te stanowią niekiedy zagrożenie życia.

Objawy oczywiste, wskazujące na złamanie kości czaszki, to:

• krwawienie z rany spowodowanej urazem oraz widoczne na skórze krwiaki, szczególnie jeśli występują wokół oczu, w okolicach nasady nosa czy za uchem,
  
• wyciek lekko krwistej lub przezroczystej treści z rany, co może wskazywać na uszkodzenie opon mózgowych i wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego,
  
• ból w miejscu urazu,
  
• obrzęk wokół miejsca urazu, zwłaszcza za uchem lub w okolicach oczu,
  
• zaczerwienienie oraz podwyższona temperatura tkanek znajdujących się w okolicy miejsca urazu.
  

Objawy nieoczywiste, które mogą wskazywać na złamanie kości czaszki, to:

• ból głowy,
  
• nudności i wymioty,
  
• niewyraźne widzenie,
  
• sztywność karku,
  
• zaburzenia równowagi,
  
• zaburzenia orientacji,
  
• splątanie, czyli inkoherencja myślenia z dezorientacją,
  
• niewłaściwa reakcja źrenic na światło.
  

W diagnostyce złamań kości czaszki stosuje się głównie tomografię komputerową, choć w przypadku złamań otwartych nie jest to konieczne.

Rak kości czaszki

Rak kości czaszki bardzo często jest efektem przerzutów nowotworowych z innych narządów. Punktem wyjścia zmian nowotworowych zwykle są guzy płuc, sutka, szyi, jamy nosowo-gardłowej czy gruczołu krokowego. Główne objawy raka kości czaszki to ból oraz zapalenie kości czaszki.

W czaszce mogą występować także guzy złośliwe, do których zalicza się:

• chrzęstniakomięsaki – zmiany złośliwe występujące głównie w zatokach przynosowych i kościach podstawy czaszki, występujące zwykle u mężczyzn po 40. roku życia,
  
• kostniakomięsaki – zmiany o dużej złośliwości, występujące u osób między 12. a 20. rokiem życia, powodujące przerzuty do płuc.